De drie lessen die we geleerd hebben uit het stikstofakkoord van de Vlaamse regering

Wat een opluchting afgelopen vrijdag. De lachende Vlaamse ministers die kwinkslagen uitdeelden, staken schril af tegen de gekruiste armen en donderwolken van gezichten dinsdag, tijdens het debat in het parlement. Zelfs zonder de klank op de tv kon je niet anders dan vaststellen dat er een akkoord was afgesloten. Het is alsof de Vlaamse politieke hemel helemaal was opgeklaard, en de Vlaamse ministers alle stress van de wekenlange blokkering van zich af hebben kunnen lachen.

En dat het akkoord echt wel als een donderslag bij heldere hemel kwam, bewijst het feit dat sommige ministers al een interview hadden gegeven vanuit een totaal ander perspectief, namelijk dat er geen akkoord zou zijn. Zo zou de Vlaamse minister van Landbouw, Jo Brouns (CD&V), zijn al gegeven interview aan Het Nieuwsblad moeten annuleren.

De Vlaamse regering is gered, zo klinkt het nu eensgezind, al voegen de meeste politici er aan toe: "Op voorwaarde dat de bladzijde kan worden omgedraaid." Minister-president Jan Jambon (N-VA) was gisteren optimistischer in "De zevende dag". "Als er een akkoord is, vergeet je snel hoe dat tot stand is gekomen", zei Jambon. De regering mag dan gered zijn, maar eensgezindheid tussen de partijen is er daarom niet. Want na afloop benadrukte iedere partij de eigen versie van de feiten. 

Volgens de N-VA lag het akkoord al dagenlang klaar; voor de CD&V zijn er wel degelijk fundamentele wijzigingen gemaakt die een akkoord mogelijk hebben gemaakt. Wijzigingen die gepaard gaan met een onderzoek, waarin de CD&V gelooft, en waaraan de N-VA twijfelt. En zo blijft de twistappel hangen tussen die twee partijen, en een uitspraak waarin N-VA-voorzitter Bart De Wever zijn CD&V-collega Sammy Mahdi, "de Bouchez van den Aldi tijdens de solden" noemt, zal de sfeer niet snel doen verbeteren.

De uiteenzetting van Bart De Wever in "De afspraak op vrijdag" was écht ontluisterend. De voorzitter van de N-VA gaf er toe dat zijn partij inderdaad gebruik had gemaakt van een soort powerplay tegen de CD&V. Gaande van oorlogsretoriek in het heetst van de strijd, tot het gebruik van juridische middelen, zoals een regeringsbeslissing die - in tegenstelling tot de wettelijke vereiste van consensus - met een "ruime meerderheid" werd genomen. Een paardenmiddel, volgens Bart De Wever. Bovendien werd die beslissing meteen gepubliceerd op de website van de Vlaamse regering, wat ingaat tegen de gewoonte dat zo'n notificatie eerst op de volgende ministerraad moet worden goedgekeurd door de hele regering. 

Hard tegen onzacht dus. Die gang van zaken leidde tot één van de meest beklijvende momenten uit de geschiedenis van het Vlaams Parlement waarbij CD&V-viceminister-president Hilde Crevits uit haar sloffen schiet en minister-president Jambon verwijt één van de regeringspartners "met de rug tegen de muur te kwakken". Een verwijt dat hard aankomt, want het is net de taak van een minister-president om zijn partij te overstijgen en de ploeg te leiden. Wat hij verleden week duidelijk niet meer deed, toen hij zich volledig in de strategie van zijn partij inschakelde en ook een toespraak in het parlement gaf die eigenlijk een loutere vertolking van het N-VA-standpunt was.

In "De zevende dag" zei Jan Jambon wel dat het uitgepraat was tussen hem en Hilde Crevits (CD&V). Maar in feite zijn we getuige geweest van het voltrekken van een proces in de Vlaamse politiek dat al lang gaande is, en waar de partijen CD&V en N-VA van positie zijn gewisseld. Deze legislatuur heeft CD&V afgeleerd een volkspartij te zijn die de verantwoordelijkheid opneemt voor het compromis, zoals de christendemocraten 50 jaar lang hebben gedaan. Die verantwoordelijkheid heeft ze terecht doorgeschoven naar de grootste partij van de regering, waar ze ook thuishoort, bij de N-VA dus. De CD&V kan voortaan ongegeneerd gaan voor haar doelstellingen en voor haar zelf gedefinieerde achterban: de boeren en de ouderen in de samenleving. 

Vooral Bart De Wever heeft het moeilijk met die veranderde houding van de CD&V. Tijdens "De afspraak op Vrijdag" fulmineerde hij minutenlang tegen de strategie van CD&V die volgens hem "een goed akkoord eerst volledig afbreekt en het dan toch goedkeurt". "Een horrorscenario", zo noemt De Wever het, "dat CD&V al eens eerder heeft toegepast, bij de Septemberverklaring. En een sequel is altijd nóg erger dan de eerste keer, zeker bij een horrorfilm", laat Bart De Wever verstaan.

Eind goed, al goed. Met gisteren een heel boeiend artikel op de site van HLN.be over een spookpeiling tijdens de laatste week van de onderhandelingen over stikstof. Het idee dat er zou gepeild worden leidt tot evenveel nervositeit bij politici als een peiling zelf. In het verleden leidden de resultaten van een peiling tot nervositeit, in die mate dat ze een eigen politieke realiteit creëerden, nu is het vermoeden van een peiling al voldoende om iedereen nerveus te maken. 

Het geeft een beeld van politici die zich wijsmaken dat ze zo'n peiling kunnen sturen door politici al dan niet in de media aan bod te laten komen. In een soort tunnelvisie die ze zelf creëren, geven ze zichzelf het idee dat ze die virtuele realiteit onder controle kunnen houden. Misschien moeten de politici gewoon eens uit hun tunnel komen en rondlopen in de echte realiteit. Dat spaart de kosten van de peiling.