Wie geeft het coronavirus door? En is de coronapas nog nuttig? Experten Van Gucht en Vlieghe beantwoorden jouw vragen

“Dat heeft met meerdere factoren te maken”, aldus Van Gucht. “Het weer speelt zeker mee, maar ook de recente versoepelingen.”

België is overigens niet het enige land waar deze trend zich voordoet. "Ook in buurlanden klimmen de cijfers omhoog. In enkele Oost-Europese landen zoals Litouwen en Bulgarije komt het ziekenhuissysteem weer zwaar onder druk te staan." Roemenië heeft hulp aan de Europese Unie gevraagd voor de levering van zuurstofapparatuur, en zal patiënten transfereren naar andere landen omwille van een tekort aan intensieve zorgbedden. In ons land loopt het normaal gezien niet zo’n vaart, denkt Van Gucht: “Dankzij onze hoge vaccinatiegraad hopen we dat het beheersbaar blijft voor onze ziekenhuizen.”

“Het is niet dat we dit niet voorzien hadden. In een winterperiode heb je altijd meer luchtweginfecties, mensen zitten met zijn allen binnen. Er zijn ook versoepelingen geweest”, zegt infectiologe Erika Vlieghe hierover. “We hebben dat zien aankomen en collega's hebben al berekeningen gedaan. We verwachten geen gigantische piek meer in het aantal ziekenhuisopnames zoals vorig jaar op dit moment. Maar we verwachten wel een flinke bezetting in de zorg en daarbovenop is er ook nog het andere werk en de andere infecties.”

Vlieghe vindt het dan ook belangrijk om te blijven oppassen voor een overbelasting van de zorg. “Als er een forse toename is van de circulatie van het virus, krijg je steeds meer mensen die een beetje ziek zijn en die gaan uiteindelijk ook kwetsbare en niet-gevaccineerde mensen besmetten. Deze mensen hebben een veel groter risico om in het ziekenhuis of bij de huisarts terecht te komen.”

“Dat zijn toch vooral de niet-gevaccineerden”, weet Van Gucht. “Niet-gevaccineerden produceren namelijk meer virus. Een gevaccineerde kan het eveneens doorgeven, maar is wel minder besmettelijk voor zijn omgeving.”

Vlieghe spreekt over twee duidelijke groepen. “Je hebt enerzijds de mensen die niet gevaccineerd zijn. Dat hebben we heel de zomer gezien en die mensen komen nu ook nog altijd binnen. Anderzijds is er ook een kleinere groep van mensen die vaak 75-plus zijn en extra kwetsbaar door bijvoorbeeld een onderliggende aandoening.”

Coronacommissaris Pedro Facon bevestigt dat. “De overgrote meerderheid van de mensen die in het ziekenhuis ligt, is niet gevaccineerd. Bij de 18- tot 64-jarigen is er een duidelijk verschil, ongeveer tot een factor 10 en dan ziet u ook bij de 65-plussers een duidelijk verschil tussen de volledig gevaccineerden en de niet-gevaccineerden.”

Ook wie gevaccineerd is, kan nog in het ziekenhuis belanden, maar de kans is wel kleiner. “De vaccins beschermen voor 70 procent tegen besmetting en voor 90 procent tegen ernstige ziekte of hospitalisatie”, zei Facon op de persconferentie met de coronacijfers.

“De vaccinatie-effectiviteit voor covid-vaccins ligt bijzonder hoog, zeker ook in vergelijking met andere vaccins, maar de immuniteit neemt af na een zekere tijd", geeft Facon toe. "Zeker voor wie 65-plus is en een verminderde immuniteit heeft, is de bescherming minder. Dat heeft ons ook aangezet tot het voorzien van een derde dosis."

Hoelang de vaccins precies beschermen, is volgens viroloog Van Gucht voorlopig nog niet geweten. En ook infectiologe Erika Vlieghe geeft aan dat nog niet alle gegevens beschikbaar zijn. “Het aantal opgenomen coronapatiënten is gelukkig nog redelijk laag, maar daardoor kunnen we nog geen uitspraken doen over het type vaccin waarmee ze werden ingeënt of wanneer die mensen gevaccineerd zijn.”

Vlieghe maakt daarnaast nog een andere bedenking: “Het is bijvoorbeeld zo dat alle mensen die kwetsbaar zijn relatief vroeg zijn gevaccineerd. Dan kan je je nu afvragen of deze mensen opnieuw geïnfecteerd zijn omdat ze langer geleden gevaccineerd werden of omdat hun immuunsysteem niet optimaal heeft gereageerd op de vaccinatie.”

“Traditioneel zijn schoolvakanties altijd momenten waarop epidemische curves even kunnen gaan liggen, omdat kinderen dan niet bij elkaar zijn”, weet Vlieghe. “Maar alles hangt af van ons gedrag in die vakantie. We zijn bijvoorbeeld elke vakantie bezorgd om grootouders die op de kleinkinderen passen als ouders blijven werken. Wees daar toch voorzichtig mee en probeer de bewegingen onder mensen en families zo beperkt mogelijk te houden of organiseer activiteiten buiten.”

Als voorzitter van de GEMS, de expertengroep die de regering adviseert over de coronamaatregelen, is Vlieghe het gebruik van mondmaskers altijd blijven adviseren. “Wij vonden het een gemiste kans dat die verplichting op een aantal plaatsen is weggevallen. Dat geeft ten onrechte de indruk dat corona weg is. Er is een verkoudheidsgolf door het land aan het trekken, als iedereen binnen zit te snotteren is het veiliger om een mondmasker te dragen.”

Langs de andere kant mogen we ons ook niet alleen op de mondmaskers fixeren, vindt Vlieghe. “Ventilatie is ook nodig, thuisblijven als je ziek bent is nodig, je laten testen en meewerken met de contacttracing. Dat zijn allemaal verdedigingslinies die nodig zijn.” 

Volgens Van Gucht is het Covid Safe Ticket een voorzorgsmaatregel, maar is het niet zaligmakend om het coronavirus voorgoed te verbannen. “Ik heb er een probleem mee als mensen alle andere maatregelen laten vallen omdat ze een coronapas hebben. Je kan je 48 tot 24 uur voor een evenement laten testen, maar dat is een momentopname. Je kan tussendoor nog steeds besmet raken. Combineer een Covid Safe Ticket dus met basisvoorzichtigheid: een mondmasker, en afstand houden.” Van Gucht hoopt dat de invoering van de pas de vaccinatiegraad zal doen toenemen: “Het is veel gemakkelijker. Je laat je één keer vaccineren en je kan je QR-code gebruiken.”

Maar ook als je gevaccineerd bent, kan je nog besmet raken met het coronavirus en het virus doorgeven. Daarom is het volgens infectiologe Erika Vlieghe belangrijk om ook nog andere maatregelen te hanteren:

“We testen nog vrij veel”, vindt Van Gucht. “Tot 45.000 testen per dag. We gaan dat uiteindelijk achterwege moeten laten. Wanneer? Zodra de ziekenhuizen niet meer in de problemen komen. Vandaag kunnen we dat nog niet garanderen. We hebben maar een aantal beschermingslagen: mondmaskers, het Covid Safe Ticket en testen. Als mensen zich na een besmetting isoleren - wat je alleen maar weet dankzij een test - dan breek je de transmissieketting. Dat helpt.” 

De inspanning die we vandaag nog moeten leveren, is volgens Van Gucht niet zo groot meer. “20 procent extra voorzichtigheid tegenover een niet coronajaar, zo moet je het bekijken.”

Een goede vraag, geeft Van Gucht toe. Alle maatregelen zijn volgens hem tijdelijk, maar ook hier staat het vrijwaren van de ziekenhuizen op kop:

Wanneer de maatregelen precies zullen verdwijnen, kan ook Vlieghe niet zeggen. “Dit virus gaat niet meer weg, maar we gaan beter en beter worden in het beheersen ervan. Ik snap ook dat er bezorgdheid is over nieuwe varianten, maar het is niet dat we verwachten dat we steeds met een moeilijker behandelbaar virus gaan zitten. Met de vaccinatiecampagne hebben we een enorme stap gezet in onze bescherming. Die is nog niet perfect, maar gaat het virus wel steeds verder terugdringen.”

Van Gucht heeft goede hoop dat de zomer van 2022 weer meer tegen het 'oude normaal' aanleunt: “Voor de Verenigde Staten bijvoorbeeld, of voor Canada. Nieuw-Zeeland en Australië blijven voorlopig wel zeer streng. Zij kunnen hun bevolking niet genoeg motiveren om zich te laten vaccineren en houden hun grenzen dicht. In Afrika is dan weer bijna niemand gevaccineerd. Ik weet niet of de situatie tegen volgende zomer voldoende bekoeld is om compleet zorgeloos naar zulke gebieden af te zakken.” 

Ook over de invoer van nieuwe varianten moeten we volgens Van Gucht waakzaam blijven: “Als er een nieuwe variant komt, zal je die niet willen importeren in België. Dan moeten we streng zijn voor landen waar die circuleert.”