Wat als ik geen zonnepanelen heb? Betaal ik die 500 miljoen nieuwe compensaties mee? En wat heb ik aan digitale meter?
In de hele discussie over het stopzetten van de terugdraaiende teller wordt één groep nogal eens uit het oog verloren: de mensen zonder zonnepanelen. Want naast de 570.000 gezinnen met zonnepanelen zijn er c. 2,2 miljoen die geen panelen hebben. Ook zij zitten met vragen over de terugdraaiende teller en de digitale meter. We geven hier een aantal antwoorden.
Ze zeggen dat ik als gewone verbruiker de zonnepanelen van mijn buren mee betaal, klopt dat?
Dat klopt. Via allerlei heffingen en taksen op je stroomfactuur betaal je al sinds 2002 de subsidies voor de zonnepanelen en andere groenestroomtechnologieën mee. Dat zal nog makkelijk tien à vijftien jaar zo blijven. En niet alleen de panelen van je buren, ook de supergrote installaties op bedrijfsdaken en grote zonneparken betaal je mee. Bovendien heb je ook nooit de voordelen van een terugdraaiende teller kunnen genieten, eenvoudigweg omdat je nooit stroomoverschotten op het net zet en jouw teller dus nooit terugdraait.
Aanvankelijk ging het om heel kleine bedragen, omdat er weinig zonnepanelen lagen. Maar gaandeweg is dat uitgegroeid tot honderden miljoenen euro's per jaar. Het zette de stroomfactuur zodanig onder druk dat de Vlaamse regering besloot de steun aan de zonnepanelen voor gezinnen in 2015 stop te zetten. Voor nieuwe installaties: de zonnepanelen die er al lagen kregen én krijgen nog de subsidies voor de beloofde termijn: maximaal 20 jaar tot na de ingebruikname van hun panelen. Zo krijgt een gezin dat in 2009 zonnepanelen legde nog tot 2029 subsidies, subsidies die dus mee betaald worden door gezinnen zonder zonnepanelen.
Ook voor grote installaties op bedrijfsgebouwen en grote zonneparken betalen Vlaamse gezinnen en ondernemingen nog altijd mee aan subsidies. Die krijgen ook nu nog ondersteuning, ook de nieuwe projecten. Voor alle zonnepanelen samen betalen de Vlamingen momenteel 700 miljoen euro per jaar aan subsidies.
Dat mensen zonder zonnepanelen behoorlijk wat geld dreigden te moeten betalen voor gezinnen en bedrijven mét zonnepanelen, legden we al in een journaalreportage van mei 2010 bloot (de cijfers in de reportage zijn overigens achterhaald: de stroomfacturen zijn nog veel meer gestegen dan toen was voorspeld):
Je betaalt via de stroomfactuur trouwens niet alleen de overgebleven subsidies voor de zonnepanelen op het dak van je buren, maar ook de ondersteuning van de windmolens op het land, van de biomassa-installaties, van het biogas, groene warmte én van de (Belgische) windmolens op zee (die alleen al zijn goed voor 13,2 miljard euro subsidies over zo'n 25 jaar, waarvan ca. 8,7 miljard voor Vlaanderen).
Alles samen zou dat de Vlamingen zowat 30 miljard kosten, lichtte Vlaams minister van Energie Zuhal Demir onlangs nog toe, uitgesmeerd van 2002 tot ongeveer 2034. De subsidies zijn weliswaar de laatste jaren flink afgebouwd (voor zonnepanelen bij particulieren in 2015 dus zelfs stopgezet), en zullen de komende jaren stelselmatig verminderen. Maar we slepen de engagementen uit het verleden nog makkelijk meer dan tien jaar mee. Momenteel zijn de subsidies voor hernieuwbare energie opgelopen tot ca. 1 miljard euro per jaar. Maar vanaf 2022 zullen ze langzaam beginnen te dalen tot ze ergens halfweg de jaren 30 helemaal zullen uitdoven.
De energietransitie is door ons beleid in feite uitgedraaid op een gigantische geldtransfer van arm naar rijk(er)
Mensen die niet de middelen hebben om zonnepanelen te leggen én oude stroomvretende toestellen of elektrische verwarming hebben, betalen in verhouding het meest mee. Omdat onze overheden ervoor kozen om de subsidies te verrekenen op de stroomfactuur, is de energietransitie in feite een gigantische geldtransfer van arm naar rijk geworden.
En wat met die extra vijfhonderd miljoen compensatie, betalen wij dat dan ook?
Ja. Maar dat zal niet meer via de stroomfactuur gebeuren. Onze overheden beginnen meer en meer te zoeken naar andere bronnen van inkomsten om de energietransitie te financieren. Zowel Vlaams minister Zuhal Demir (N-VA) als federaal minister Tinne Van der Straeten (Groen) kijken daarbij naar de "algemene middelen". Dat is de begroting. Die begroting wordt gevoed door belastingen. Uiteindelijk komen de kosten van de energietransitie dan toch weer bij de gewone consument terecht.
Maar de belastingen zijn in principe wel een herverdelingsmechanisme: rijkeren betalen meer belastingen dan armeren. In die zin is een financiering van subsidies voor groene energie uit de belastingen een rechtvaardigere aanpak: de "rijken" betalen in principe het meest.
Bijdragen voor zonnepanelen halen uit de begroting (en dus uit belastingen) is rechtvaardiger: belastingen zijn in principe een transfer van rijk naar arm
Vlaanderen wil de 500 miljoen uit die algemene middelen halen, maar kijkt ook naar het Vlaamse energiefonds om de nieuwe bijdrage voor de zonnepanelen te compenseren. Maar dat energiefonds wordt onder meer gestijfd door een bijdrage die ... van onze elektriciteitsfactuur komt. Wel een bijdrage die niet gekoppeld is aan het stroomverbruik, maar op het soort afnamepunt: gelijk voor iedereen. Voor de minderbegoeden is die bijdrage zelfs nul euro.
Ik heb geen zonnepanelen, krijg ik dan ook een digitale meter?
Ja. Netbeheerder Fluvius is al sinds midden 2019 digitale meters aan het uitrollen over heel Vlaanderen. Ze plaatsen ze ook bij gezinnen zonder zonnepanelen en kleinere handelszaken: daar staan momenteel al 460.000 meters, ruim vier keer zoveel als bij de eigenaars van zonnepanelen.
Als je een nieuwe woning bouwt, of je doet een ingrijpende verbouwing met een vernieuwing van je elektriciteitsinstallatie, of je oude terugdraaiende Ferraristeller gaat stuk, of je vraagt spontaan een nieuwe meter, dan is er maar één alternatief: de digitale meter.
En het gaat snel: tot voor kort plaatste Fluvius dagelijks duizenden meters, bij mensen mét en zónder zonnepanelen. Sinds vorige week zal dat tempo wat verlaagd zijn, omdat de plaatsing bij gezinnen met zonnepanelen tijdelijk is opgeschort, maar ook nu nog komen er dagelijks nieuwe digitale meters bij.
Bekijk hieronder hoe het nu precies zit met die digitale meters:
Wat heb ik aan een digitale meter als ik geen zonnepanelen heb?
Voorlopig nog weinig. Je houdt in principe hetzelfde contract met de stroomleverancier, maar je krijgt er wel al een eerste extra service bij. Op de website van Fluvius krijg je een gepersonaliseerde pagina, uniek voor jou alleen, waarop je je stroomverbruik per kwartier kan aflezen.
De bedoeling is dat je ook als gewone consument bewuster met je stroomverbruik omgaat. In de toekomst zullen stroomcontracten veel dynamischer worden: niet meer met één dag- of nachttarief, maar met wisselende piektarieven. Op momenten van grote afname ('s avonds in de winter bijvoorbeeld), zullen de prijzen hoger zijn. Op momenten van weinig elektriciteitsverbruik (overdag in de zomer of tijdens het weekend bijvoorbeeld) worden de prijzen lager.
De digitale meter moet gewone consumenten bewuster maken van hun verbruiksgedrag, in de hoop dat ze efficiënter en goedkoper elektriciteit zullen consumeren
Onze overheden hopen dat ook de gewone verbruikers zo hun gedrag zullen aanpassen en de vaatwasser, droogkast, wasmachine of kookplaat dus aanzetten wanneer de stroomprijzen laag zijn én ze uitzetten wanneer ze hoog zijn. Dat slimmere verbruik bij iedereen zou het stroomnet veel minder zwaar belasten én het algemene stroomverbruik met circa twee procent verminderen. En minder én slimmer verbruik zou ook de kosten naar beneden moeten duwen.
Voorwaarde is natuurlijk dat je de mogelijkheid hebt om je gedrag aan te passen (niet iedereen is over de middag thuis) én dat er slimme apparaten komen én apps waarmee je je stroomverbruik automatisch vanop afstand kunt sturen. Die overgang kan nog jaren duren.