Niet 5, maar 6 of zelfs 7 dosissen uit één flesje Pfizer-vaccin: hoe kan dat? En is het wel veilig?

Toen de eerste coronavaccins van Pfizer/BioNTech tijdens de kerstvakantie werden uitgedeeld, kwam het al aan het licht: in één ampul zit blijkbaar voldoende vloeistof voor een extra zesde dosis. Ook andere landen die het Pfizervaccin hebben aangekocht, waren al tot die vaststelling gekomen.

Viroloog Marc Van Ranst (KU Leuven) zei maandag al aan onze redactie dat het standaard is dat een vaccinproducent meer vloeistof voorziet dan strikt nodig. "Het kan altijd dat er wat vloeistof verloren gaat bij het klaarmaken en injecteren van een vaccin. De fabrikant rekent altijd wat extra om ervoor te zorgen dat er zeker genoeg is voor de voorgeschreven dosissen."

Bekijk het verslag uit "Het Journaal" hier en lees voort onder de video:

Bij het Pfizervaccin blijkt er dus in de praktijk altijd genoeg voor zes volwaardige dosissen. Soms zelfs voor een zevende. Hoe kan dat eigenlijk?

Het Pfizervaccin wordt aangeleverd in kleine flesjes of ampullen. Vooraleer het vaccin in je arm belandt, moet een arts of verpleegkundige wat van die vloeistof met een spuit optrekken uit de ampul. 

Eén inspuiting moet exact 0,3 milliliter vloeistof bevatten. Maar in de ampul kan in principe tot 2,1 milliliter vloeistof zitten. Als die volledig vol zit, kan je daar dus in theorie 7 dosissen uit halen in plaats van 5.

Hoe kan het dat dan dat er de ene keer zes dosissen uitgehaald kunnen worden, de andere keer niet en af en toe zelfs zeven dosissen? Bestaat er zoiets als een "superspuit"?

"Er bestaan wel verschillende soorten spuiten, maar het gaat er vooral over hoe nauwkeurig je werkt", zegt Dieter Veyt, docent Verpleegkunde aan de Arteveldehogeschool in "De Ochtend" op Radio 1. 

"Hoe nauwkeurig je één dosis uit de ampul kan trekken. Bij spuiten met een groter volume zal dat minder makkelijk gaan, omdat de maataanduiding minder nauwkeurig is. Kleine spuitjes hebben een heel nauwkeurige aanduiding waardoor het mogelijk is om exact 0,3 milliliter uit een ampul op te trekken."

Het Journaal ging kijken in woonzorgcentrum De Wingerd in Leuven waar de bewoners en een deel van het personeel vandaag gevaccineerd werden. Daar werden nauwkeurige insulinespuitjes voor gebruikt. "Daardoor raken we makkelijk aan 6 dossisen. Af en toe zeven, maar we nemen geen risico", zegt gepensioneerd verpleegkundige Luc Gielen aan onze ploeg.

Herbekijk hieronder de reportage uit Het Journaal over hoe een woonzorgcentrum in Leuven omspringt met de extra dosissen.

Ook de handelingen zelf hebben een invloed. "Je moet bijvoorbeeld voorkomen dat er druppeltjes uit de flacon druppelen bij het verwijderen van de naald", zegt Veyt. "Als je zeer voorzichtig en nauwkeurig werkt, dan kan er na 6 handelingen nog genoeg over voor een zevende dosis."

Herbeluister het gesprek met docent Verpleegkunde Dieter Veyt uit "De ochtend" op Radio 1.

Een extra dosis is natuurlijk goed nieuws.  Het betekent  dat er tot 20 procent meer mensen gevaccineerd kunnen worden met dezelfde hoeveelheid aangekochte vaccins. En dat de vaccinatiestrategie dus sneller kan.

Daardoor kan er, sneller dan verwacht, nu al een deel van het personeel in woonzorgcentra gevaccineerd worden. Maar zijn die zesde en zevende dosis dan nog wel veilig en werkzaam genoeg? 

"10 seconden ervoor zat die vloeistof nog gewoon in hetzelfde flesje als de andere dosissen. Er is dus geen enkel verschil qua veiligheid of werkzaamheid", zei Marc Van Ranst eerder al. 

Het Europees Geneesmiddelenagentschap heeft vandaag ook officieel het advies gegeven om de extra zesde dosis toe te dienen. Op voorwaarde dat het om een volwaardige dosis gaat. Een restje van het ene flesje mengen met de restvloeistof uit een ander flesje mag uitdrukkelijk niet. 

"Je mag zeker ook niet zuiniger worden om aan die zes of zeven dosissen te voldoen", zegt Van Ranst. "Elke dosis moet natuurlijk 0,3 milliliter vloeistof blijven bevatten en zeker niet minder."