Sven Gatz (Open VLD): "Snuffelronde staatshervorming begonnen, Brusselaars en Duitstaligen zullen ook komen piepen" 

Een voorstel voor een nieuwe staatshervorming van minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V) doet stof opwaaien, vooral in Franstalig België, Brussel en bij de Duitstaligen. Verlinden deed het voorstel tijdens een hoorcollege van politicoloog Carl Devos (UGent). "Ze heeft geprovoceerd terwijl ze dat niet bedoeld had", analyseert Devos in "De ochtend".

Dat België een complex land is, is een open deur intrappen. Als er iets blijkt uit de aanpak van de coronacrisis bijvoorbeeld is dat veel bevoegdheden versnipperd zitten over veel verschillende beleidsniveaus. Dus gaan er heel wat stemmen op om bij een volgende staatshervorming de zaken wat te vereenvoudigen. Annelies Verlinden is naast minister van Binnenlandse Zaken ook bevoegd voor Institutionele Hervormingen.

"Het spreekt voor zich dat het niet eenvoudig is om met alle verschillende bevoegdheidsniveaus overeenstemming te vinden en een koers aan te vatten. We moeten vereenvoudigen", zei Verlinden tijdens het hoorcollege. "Er zijn veel denkwijzen over: het "2+2-model" of de vier deelstaten worden daarbij wel eens genoemd."

Het spreekt voor zich dat het niet eenvoudig is om met al die verschillende bevoegdheidsniveaus een overeenstemming te vinden

Bij het "2+2-model" zou België bestaan uit een federale staat die op z’n beurt bestaat uit een Vlaamse en Waalse deelstaat, en dan nog twee deelgebieden: Brussel en de Oostkantons. Momenteel bestaat ons land uit een federale staat met drie gewesten en drie gemeenschappen. Het "2+2-model" zou dat dus vervangen.

"Ik stel vast dat er aan twee kanten van de taalgrens bij sommigen enthousiasme voor is, omdat het vereenvoudigend kan werken en het duidelijkheid creëert." De minister benadrukte wel dat Vlaanderen in elk geval bevoegdheden moet kunnen blijven uitoefenen in Brussel. "Het gaat over onderwijs en cultuur", zei ze. "Als we een indeling maken is dat niet om grenzen te trekken."

Ook een model met vier deelstaten behoort volgens Verlinden tot de mogelijkheden. Een exacte timing gaf ze niet mee, maar ze hoopt met een nieuwe staatshervorming te kunnen landen tegen 2030, niet toevallig de 200e verjaardag van België. Tegelijk liet ze in het midden hoe de bevoegdheden dan zouden (her)verdeeld worden.

Het verkeerde keelgat

Het voorstel is hoe dan ook meteen in het verkeerde keelgat geschoten bij veel Franstaligen, Brusselaars en Duitstaligen. Het ligt zeker bij Brusselaars gevoelig dat Brussel geen volwaardige deelstaat meer zou zijn in het "2+2-model", stipt politicoloog Carl Devos aan in "De ochtend". "Je vernedert hen bij wijze van spreken", zegt professor Devos.

Daar wijst ook Brussels minister Sven Gatz (Open VLD) op. "In elk geval is vanuit mevrouw Verlinden de indruk ontstaan dat Brussel en Duitstalig België er dan maar wat bijhangen. Twee van de vier partners heeft ze tegen zich in het harnas gejaagd", reageert de Brusselse Vlaming. Volgens hem heeft minister Verlinden de gevoeligheden niet goed ingeschat.

Maar ook bij de federale collega's van minister Verlinden klonk er ongenoegen. Onder meer minister van Buitenlandse Zaken en vicepremier Sophie Wilmès (MR) noemde het idee alvast aan persagentschap Belga "geen optie". Wilmès nam naar eigen zeggen contact op met Verlinden. "Ze verzekerde me dat Brussel geen "sub-entiteit" zou worden. Waarvan akte." 

PS-vicepremier en minister van Werk Pierre-Yves Dermagne vindt het goed dat er nu al grondig wordt nagedacht over een toekomstige staatshervorming en schrijft op sociale media dat alle voorstellen welkom zijn, "maar een voorstel waarbij 1,3 miljoen Belgen miskend worden, is een valse start".

Ook de minister-president van de Duitstalige gemeenschap, Oliver Paasch, noemt het onaanvaardbaar en heeft een brief aan de minister gericht. "Een model waarbij de Duitstalige gemeenschap een sub-entiteit wordt, is geen aanvaardbare optie", zegt zijn kabinet in een mededeling.

Beluister de reactie van Brussels minister Sven Gatz in "De wereld vandaag" op Radio 1:

Centen

Volgens politicoloog Carl Devos waren de uitspraken tijdens de lezing van minister Verlinden genuanceerd. Hij onderstreept dat ze het volgens hem niet provocerend bedoeld had. "Ze heeft geprovoceerd terwijl ze dat niet bedoeld had. Het was geen uitgewerkt voorstel, ze heeft het vermeld."

Maar hoe genuanceerd en pril het ook moge zijn wat federaal minister Verlinden heeft geponeerd, volgens Brussels minister Sven Gatz is "de snuffelronde" over een nieuwe staatshervorming op die manier wel begonnen. 

Het was geen uitgewerkt voorstel, ze heeft het vermeld

Politicoloog Carl Devos (UGent)

"Er kan een staatshervorming bekeken worden met vier deelgebieden", aldus Gatz. "Iedereen zal zich moeten positioneren. Dit zal een andere staatshervorming zijn dan de andere. Niet Vlamingen tegen Wallonië. Plots zullen ook de Brusselaars en de Duitstaligen komen piepen en hun plaats aan de tafel opeisen."

En wat dat betreft is de discussie over "2+2" volgens minister Gatz maar een afleiding van de echte discussie: die over de centen, de financiële stromen tussen de gewesten. Nogal wat Vlamingen werken in Brussel, maar wonen in Vlaanderen en betalen daar hun belastingen. "In alle andere landen is het zo dat je belastingen betaalt waar je werkt. Dit is een heel gevoelig thema, dat besef ik. Maar een van de elementen van de staatshervorming zal dan ook moeten zijn: misschien moeten we een verdeelsleutel vinden waarbij de mensen die in Brussel werken, ook een deel van die middelen naar Brussel laten terugvloeien."

Beluister hieronder het gesprek met Carl Devos:

Dat een weinig concrete passage uit een lezing van minister Verlinden meteen veel communautaire commotie veroorzaakt, toont aan hoe gevoelig de kwestie is. Politicoloog Nicolas Bouteca twijfelt er dan ook dan dat er tegen 2030 een finale staatshervorming kan worden uitgewerkt.

Wat is een staatshervorming en waarom is dat in België altijd zo moeilijk en delicaat? Politicoloog Nicolas Bouteca van de Universiteit Gent legt het je in onderstaande video van de Universiteit van Vlaanderen in enkele minuten helder uit: 

Meest gelezen