75 jaar bevrijding Auschwitz-Birkenau herdacht: "Kwaad dat vreet aan de fundamenten van onze democratie bestrijden"

Dag op dag 75 jaar geleden trokken soldaten van het Sovjetleger het massavernietigingskamp Auschwitz-Birkenau binnen, in het zuiden van Polen. De nazi's hadden het kamp toen al verlaten, samen met tienduizenden gevangenen.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog vestigden de nazi's in heel bezet Europa werkkampen. De meeste daarvan lagen in Polen. Zes van die werkkampen waren ook vernietigingskampen, waar mensen, voornamelijk Joden, massaal vergast en gecremeerd werden. Alle zes lagen ze in Polen.

Auschwitz, nabij het Poolse stadje Oswiecim, geldt als het grootste vernietigingskamp van de nazi's. In vier jaar tijd vermoordden ze er 1,1 miljoen mensen, onder wie 1 miljoen Joden. Ook Poolse verzetsleden, katholieke priesters en niet-Joodse Poolse burgers werden er omgebracht. (Bekijk hier een terugblik op de gruweldaden in Auschwitz door onze redactie. De tekst gaat voort onder de foto.)

In Auschwitz werd vandaag, op de Internationale Herdenkingsdag voor de Holocaust (de systematische Jodenvervolging en -genocide door de nazi's voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog), de 75e verjaardag van de bevrijding van het kamp herdacht. De plechtigheid werd geleid door de Poolse president Andrzej Duda en het hoofd van het Wereld Joods Congres Ronald Lauder.

Verschillende wereldleiders woonden de herdenking bij, onder wie de Israëlische, Oekraïense en Duitse president. Voor ons land waren koning Filip, koningin Mathilde en premier Sophie Wilmès aanwezig. Ook het Nederlandse en Spaanse koningspaar waren aanwezig.

Vanmorgen werden verschillende bloemenkransen neergelegd en brachten overlevenden van het kamp een groet, ter herdenking van de mensen die er gestorven zijn (zie foto's). Tijdens hun toespraak riepen de Poolse en Israëlische president op om de internationale strijd tegen antisemitisme (haat tegen en discriminatie van Joden) op te voeren.

"Vandaag horen we stemmen die haat verspreiden, op het internet, op straat en in de centra van de politieke macht. Het is onze plicht om antisemitisme, racisme en fascistische nostalgie te bestrijden, het kwaad dat de fundamenten van onze democratieën dreigt weg te vreten", sprak de Israëlische president Reuven Rivlin. (De tekst gaat voort onder de foto.)

In de namiddag namen enkele overlevenden het woord, onder wie Marian Turski, een Poolse politicoloog en journalist van Joodse afkomst die samen met zijn ouders en broer naar Auschwitz werd gedeporteerd. Hij kreeg een staande ovatie na zijn toespraak. Meer dan 200 overlevenden woonden de herdenking bij, voornamelijk Joden op leeftijd die voor deze plechtigheid een verre reis hebben afgelegd, vanuit Israël en de Verenigde Staten, maar ook uit Australië, Peru en Rusland. Velen van hen verloren ouders en grootouders in Auschwitz of andere kampen.

Nadien nam Ronald Lauder het woord. Hij herinnerde de wereldleiders er onder meer aan dat alle Europese landen de nazi's destijds hebben geholpen bij de uitroeiing van de Joden. Hij riep net als de Poolse en Israëlische president de wereld op om actiever tegen antisemitisme te vechten. "Woorden zijn niet genoeg. Wetten moeten worden goedgekeurd." (De tekst gaat voort onder de media.)

Na de toespraken maakte een deel van de internationale genodigden en overlevenden een wandeling door het kamp, elk met een kaarsje in de hand. Die plaatsten ze aan het Internationaal Monument van Birkenau, dichtbij de plek waar de grootste twee gaskamers zich bevonden. 

Vorige week was er ook al een herdenking in Jeruzalem, waarop eveneens verschillende wereldleiders aanwezig waren. Die plechtigheid was het onderwerp van een politieke rel. De Poolse president boycotte de ceremonie omdat hij er geen toespraak mocht houden, terwijl de Russische president Poetin dat wel mocht. Rusland en Polen beschuldigen elkaar van collaboratie met de nazi's.

De organisatoren van de herdenking vandaag wilden de politiek deze keer echter buiten houden en focussen op de overlevenden. "Dit gaat over de overlevenden, niet over politiek", liet Ronald Lauder eerder verstaan.

Bekijk hier het verslag uit "Het Journaal":

Onze reporter Bert De Vroey is in Auschwitz, hij gaf meer uitleg in "Het Journaal":