De vijf boeken die het leven van Jonas Geirnaert hebben veranderd

“Ik moet tot mijn scha en schande bekennen dat ik een aantal jaren lang amper heb gelezen”, geeft Jonas Geirnaert al meteen toe. “Amper wil dan echt zeggen: een of twee boeken per jaar, wat toch schabouwelijk weinig is. Maar nu heb ik dat toch in ere hersteld en probeer ik elke maand een boek te lezen.” In de vakantie zijn er dat nog meer. “Dan gaat er een stapel boeken mee op reis, waarvan je dan toch maar een derde of de helft leest”, lacht Geirnaert. Hij leest namelijk traag. “Ik ken mensen die een boek in één dag uitlezen, terwijl ik het pas in drie, vier of vijf dagen lees. Ik hoor namelijk alle zinnen in mijn hoofd, het is alsof iemand het voorleest. Ik hoor alle zinnen met intonatie. Dus dat gaat wel trager bij mij.”

Hoewel het lezen van boeken even on hold heeft gestaan bij Geirnaert, heeft het er wel van kleins af aan ingezeten. Zo was hij in zijn jeugd heel lang lid van “de gerenommeerde leesclub van Wachtebeke” waar er elke maand werd gepraat over een boek en waar ook schrijvers zoals Bart Moeyaert langskwamen. Hij herinnert zich vooral nog het moment dat hij zich echt kon verliezen in een verhaal. “In het begin dat je leert lezen, lees je heel simpele verhalen, maar het moment dat je oud genoeg bent en dat je goed genoeg kunt lezen om je echt te verliezen in een verhaal, herinner ik me nog heel goed. Ik vind nog altijd dat boeken daarvoor beter zijn dan films of series.”

Nu praat hij wel tegen zijn eigen winkel, aangezien hij net zijn reeks “De dag” op het grote publiek loslaat. “In een film of een televisieserie zie je de interpretatie van een regisseur die iets verfilmt en de vertolking van de acteurs. Je kan natuurlijk wel van mening verschillen, maar iedereen ziet dezelfde beelden en hoort dezelfde klanken. In een boek lees je de zwarte letters op wit papier, maar al de rest moet je erbij fantaseren. Zelfs bij boeken die zich in de realiteit afspelen, verzin je zelf personages en omgevingen. Elk boek is een andere ervaring voor iedereen die het leest.”

Toen Geirnaert een jaar of twintig was, heeft hij zelf ook een paar keer geprobeerd om een kortverhaal te schrijven. “Maar een echt boek schrijven, ik denk dat ik daar bescheiden genoeg in moet zijn: dat is een totaal ander métier dan een scenario schrijven. Ik zeg niet dat ik dat nooit zou willen proberen, maar ik denk niet dat dat evident is. Het is niet omdat je een scenario kan schrijven dat je een roman kan schrijven. Het lijkt me moeilijk, maar wie weet.”

Over naar de vijf boeken die zijn leven hebben veranderd. Drie ervan zijn aangeraden door vrienden. Zo houdt Geirnaert op zijn gsm ook een lijstje bij met tips die hij krijgt. “Ik denk dat er nu een tweehonderdtal zaken op de lijst staan, ik ga er nooit toe geraken om die allemaal te lezen of te bekijken.” In zijn boekentips zit zowel non-fictie als fictie. Want zo leest Geirnaert ook. “Als ik een roman heb gelezen, zal ik negentig procent van de gevallen erna non-fictie lezen; ik vind dat een fijne afwisseling.”

“Een huis vol” doorgrondt de geschiedenis van huiselijke vanzelfsprekendheden aan de hand van een reis door Bill Brysons eigen huis, van de ene kamer naar de andere: de badkamer wordt de geschiedenis van de hygiëne, de keuken die van het koken, de slaapkamer die van seks, dood en slapen. Het werd Geirnaert aangeraden door zijn “Neveneffecten”-collega Koen De Poorter, een echte Bill Bryson-fan. 

“Relatief recent ben ik meer geïnteresseerd geraakt in geschiedenis”, zegt Geirnaert. “Bij “Een huis vol” vond ik het waanzinnig tof om te lezen hoe slecht het menselijk geheugen is. De manier waarop wij nu wonen, is ongelooflijk recent. Ik heb het dan niet alleen over het comfort dat we nu hebben, maar ook over hoe onze huizen zijn ingedeeld, hoe mensen samenleefden en hoe ons slaappatroon is ingedeeld.”

“De geschiedenislessen op school gaan altijd over de grote gebeurtenissen en de belangrijke personen, maar hoe het gewone leven geëvolueerd is, vind ik minstens even boeiend”, zegt Geirnaert. “Bill Bryson beheerst de kunst om dat op een ongelooflijk aanstekelijke en toegankelijke manier boeiend over te brengen bij de lezer.”

"Oorlog en terpentijn" is gebaseerd op het levensverhaal van Urbain Martien, de grootvader van auteur Stefan Hertmans. Het is een ontroerende en meeslepende roman over Martiens ervaringen voor, tijdens en na de Eerste Wereldoorlog. “Naast het geschiedenisluik heb je hier ook een heel sterk persoonlijk verhaal”, zegt Geirnaert. “Hertmans die de memoires van zijn opa als leidraad neemt en zich zo gaat verdiepen in zijn familiegeschiedenis, ik vind het een gedurfde beslissing. Het verhaal wordt ook op twee sporen verteld: het is niet alleen het leven van zijn grootvader, hij schrijft ook over wat dat met hem doet als schrijver om er zo mee bezig te zijn. Het maakt het ongelooflijk persoonlijk en aangrijpend: het is een boek dat me volledig van mijn sokken heeft geblazen.”

Het levensverhaal van de grootvader van Hertmans speelt zich bovendien grotendeels af in en rond Gent. “Heel veel van de plekken die hij beschrijft, daar ben ik ook mee opgegroeid. Nadat je het boek hebt gelezen, kijk je toch op een andere manier naar die plekken als je er voorbij loopt.”

“"Flat earth news" is geschreven door een onderzoeksjournalist van The Guardian die zich opeens begon af te vragen: “Hoe komt het dat grote verhalen die niet waar blijken te zijn, toch af en toe wereldwijd verspreid worden in de nieuwsmedia”, vertelt Geirnaert. “Hij heeft daar een heel scherpe en grondige analyse van gemaakt en het is voor Neveneffecten (Jonas Geirnaert, Lieven Scheire, Koen De Poorter en Jelle De Beule nvdr.) min of meer de rechtstreekse aanleiding geweest om het programma “Basta” te maken."

Ik had het boek gelezen en ik heb het dan door de andere Neveneffecten laten lezen. Wij hebben toen met ons fictief onderzoeksbureau een paar valse persberichten de wereld ingestuurd. Van “Open VLD’ers hebben de beste seks” tot een onderzoek over hoe lang Vlamingen in het stemhokje staan in vergelijking met de vorige verkiezingen. Dat was onze test om na te gaan of het klopt dat foute of onbestaande nieuwsfeiten zo makkelijk worden opgepikt. Daar waren wij uiteindelijk wel van geschrokken.”

“Nu, in “Basta”, dollen we maar een beetje. Het valse nieuws dat we dan de wereld hebben ingestuurd, hebben we bewust triviaal gehouden. Wanneer je dat met echt nieuws gaat doen, berokken je iemand schade en dat wilden we niet. Maar in het boek “Flat earth news” is het heel boeiend om te lezen dat het niet aan de kwade wil of de onkunde van journalisten ligt, maar wel aan het feit dat veel journalisten onder een enorme tijdsdruk staan waardoor er geen tijd meer is om verhalen of bronnen te checken, want ze moeten nog drie andere artikels schrijven.”

“Eigenlijk zou je kunnen zeggen dat het boek intussen al een beetje gedateerd is. Het gaat echt nog over de klassieke media, terwijl de nieuwsconsumptie vandaag voor een groot deel via andere kanalen gebeurt. Zo zijn er mensen voor wie Facebook het enige nieuwskanaal is.” Maar toch denkt Geirnaert dat het boek nog altijd waardevol is. “De manieren waarop we het nieuws tot ons krijgen, zijn dan wel veranderd maar de mechanismen zijn dat niet. Iedereen die af en toe een nieuwsartikel leest, zou dat boek moeten lezen.” Ook Geirnaert is door het boek op een andere manier nieuwsartikels gaan lezen. “Niet dat je al het nieuws begint te wantrouwen, maar je leert toch een soort filter te gebruiken.”

Bekijk de "Basta"-aflevering die "Neveneffecten" heeft gemaakt na het lezen van Flat Earth News:

Calvin en Hobbes zijn de figuurtjes van een humoristische stripreeks van Bill Watterson. “Als dit boek niet in het lijstje zou staan van boeken die mijn leven veranderd hebben, dan zou dat een grote blunder zijn”, begint Geirnaert. “Ik heb al die strips verslonden tussen mijn 12 en 17 jaar. In de stripwereld is die reeks eentje die haar gelijke niet kent. Echt, de inventiviteit waarmee de reeks is opgebouwd! Zo gaat het over de 6-jarige Calvin en zijn pluchen tijger Hobbes. Zonder ooit te benoemen hoe – Komt de tijger op magische wijze tot leven? Is alles fantasie? – beleven ze krankzinnige avonturen en voeren ze gesprekken. Die gesprekken zijn vaak heel filosofisch, het zijn niet de gedachten van een 6-jarige. Een hele fantasiewereld wordt opengetrokken: zo wordt er bijvoorbeeld aan tijdreizen gedaan. Tegelijk is er een hele clevere tongue-in-cheek-achtige humor in verweven, er zit maatschappijcommentaar in, het gaat over het gezinsleven: het is zodanig slim gemaakt en geschreven. Ik vond dat echt fenomenaal.”

Ook Geirnaert heeft zelf strips gemaakt, met zijn figuurtje “Kabouter Wesley”. De strips van Casper en Hobbes zullen zeker een invloed op hem hebben gehad. “Het gegeven van “anything goes”, dat je alles wat je verzint in een strip kan verwerken, zal wel een inspiratie geweest zijn voor mij. Bij kabouter Wesley gebeurt er ook vanalles: als er een bulldozer is die van de planeet Vognor komt, dan gaat dat gewoon. Er is niemand die zegt dat je dat niet mag doen. Hoe je een verhaal opbouwt, is ook nooit flauw of voor de hand liggend: dat heb ik zeker ook uit Calvin en Hobbes geleerd."

Bekijk hieronder een kortverhaal over Kabouter Wesley en de bulldozer van Vognor, bedacht door Geirnaert:

“Deze roman is het beste boek dat ik ooit heb gelezen, ik kon het maar niet neerleggen”, zegt Geirnaert. “Het gaat over een jongetje van 9 dat omgaat met het verlies van zijn vader na de aanslagen van 11 september 2001. Het jongetje onderneemt een zoektocht naar zijn vader, hij gaat daarvoor rondlopen in New York op zoek naar sporen en hij belandt bij heel interessante figuren. Het jongetje bekijkt alles heel analytisch en er komen allerlei ideeën uit zijn hoofd. Wat mij erin aanspreekt is die onwaarschijnlijke fantasie. Het verhaal klinkt misschien kinderboek-achtig als ik het vertel, maar het is heel aangrijpend geschreven en heel volwassen.”

Ook vormelijk gezien noemt Geirnaert het boek “ongelooflijk origineel”. “Jonathan Safran Foer speelt met foto’s die in het boek staan en met de bladspiegel. Op een gegeven moment beginnen de gedachten in het hoofd van het hoofdpersonage te tollen en dan zie je de letters opeens dichter en dichter op elkaar staan tot het een onleesbare brij wordt.” Geirnaert noemt het “een heel slimme manier om in het hoofd van je personage te kruipen”.

“Ik vind het altijd enorm fijn om verrast te worden, zoals wanneer een schrijver je meeneemt naar een wereld die je niet verwacht had toen je het boek opendeed of wanneer hij of zij een weg inslaat die je niet had zien aankomen. Dat zijn voor mij de boeken waar je volledig in gezogen wordt. “Extreem luid & ongelooflijk dichtbij” las ik bijvoorbeeld op vakantie in Griekenland, maar als ik met dat boek bezig was, was ik niet in Griekenland. Dat is een zeldzaamheid. Ik lees graag goede boeken, maar er zijn zelfs veel goede boeken waar je toch nooit helemaal inzit, waarbij je je altijd bewust bent dat je een boek aan het lezen bent.”

Zin in meer boekentips? Ga dan naar de website langzullenwelezen.be. Neus rond in de boekenkast van andere lezers en ontdek wat zij van gelezen boeken vinden. U kan uiteraard ook hier eerdere afleveringen uit de boekenrubriek van vrtnws.be nalezen.