Na heisa rond weggehaalde schilderijen in Arenbergschouwburg: waarover gaat de discussie rond "woke" en "cancelcultuur"?

Er is veel discussie in Antwerpen nadat de schepen voor cultuur Nabilla Ait Daoud (N-VA) heeft beslist om vier klassieke schilderijen opnieuw in de trappenhal van de Arenbergschouwburg te hangen. Daarvoor hingen er foto's van erg diverse mensen, waaronder een vrouw met hoofddoek. Volgens Ait Daoud gaat het hier om "cancelcultuur". Een woord dat wel vaker terugkomt in dit soort discussies, vaak geassocieerd met "woke".

"Woke betekent simpelweg: wees aandachtig voor alle vormen van sociale onrechtvaardigheid", vertelt socioloog Walter Weyns van de UAntwerpen. "De oorsprong ervan is moeilijk vast te leggen, maar het werd eerst in de zwarte cultuur gebruikt. Daarna is het overgeslagen naar andere bewegingen, bijvoorbeeld het feminisme. Vervolgens wordt de term gebruikt door minderheden die zich de afgelopen eeuwen gediscrimineerd voelen", legt Weyns uit.

"Cancelcultuur is dan de praktijk waarbij begrippen, inzichten, auteurs of sprekers worden geweerd omdat ze dingen zeggen die niet geaccepteerd worden", zegt Weyns. "Men beschermt het publiek tegen hen omdat ze ideeën uiten die niet meer van deze tijd zijn."

Volgens Weyns wordt er aan die termen vaak een andere invullingen gegeven. "Uit een enquête in het Verenigd Koninkrijk blijkt dat de helft van de bevraagden niet weten wat woke is, en dat anderen er allerlei diverse betekenissen aan geven." 

"Dat is net een groot probleem. Je zit dus met een woord dat geen eenduidige betekenis heeft. Als men daar dan ruzie over maakt, wordt een zindelijk gesprek zeer moeilijk. Woke fungeert soms als een containerbegrip waarin men verschillende dingen stopt die men afwijst."

De discussie rond woke en cancelcultuur laait wel vaker op. Het bereikt ook vaak politieke kringen die kritiek uiten. Zo heeft N-VA-voorzitter Bart De Wever er nog een boek over geschreven: "Over woke". "Ik denk dat hij als historicus in de eerste plaats getroffen werd door het feit dat men inderdaad een nieuwe blik ontwikkelt op de geschiedenis en dat is een blik die hem niet bevalt", zegt Weyns.

"De blik van woke op de geschiedenis is er namelijk een die die bekijkt vanuit het standpunt van de onrechtvaardigheden die daarin zijn geslopen, denk maar aan de kolonialisering." Weyns zegt wel dat die blik zeer deprimerend is. Die zegt dat de geschiedenis niet iets is waar je trots op kan zijn. "Iemand als Bart De Wever is een Vlaams-nationalist en wil trots zijn op die geschiedenis. Als je dan moet uitleggen dat die verankerd is in een westerse geschiedenis van allerlei mistoestanden, dan wringt dat een beetje", aldus Weyns. 

Volgens Weyns heeft woke als begrip trouwens wel een houdbaarheidsdatum. "De kans is groot dat het begrip een vorm van verval zal vertonen, maar daarmee heb je het probleem nog niet opgelost, namelijk dat we moeten samenleven met zeer diverse mensen, dat er gevoeligheden zijn en dat die groepen ook soms zullen botsen. Het is dat geheel van botsingen waar we doorheen zullen moeten", besluit Weyns.