Plastic zonder bisfenol A veroorzaakt gelijkaardige problemen met hormonen als plastic met BPA

Twintig jaar geleden ontdekten wetenschappers van de Washington State University bij toeval dat het nu beruchte bestanddeel bisfenol A (BPA) uit de plastic kooien lekte waarin vrouwelijke laboratoriummuizen zaten. Dat veroorzaakte een plotse toename van chromosomaal abnormale eieren bij de dieren.

Hetzelfde team meldt nu in het tijdschrift Current Biology dat de reeks alternatieve bisfenolen die worden gebruikt ter vervanging van BPA in BPA-vrije plastic flessen, bekers en andere voorwerpen, vergelijkbare hormoon verstorende problemen geeft bij muizen.

Bisfenol A is een chemische stof die in veel plastic producten zit, zoals flessen, voedselverpakkingen, bouwmaterialen en speelgoed. Van daaruit kan BPA in kleine hoeveelheden in ons voedsel terechtkomen. 

Nadat bekend werd dat BPA het hormonale systeem kan verstoren, leidde dat tot ongerustheid bij de consumenten, en de vraag naar plastics zonder BPA. Er kwamen dan ook plastic voorwerpen zonder BPA op de markt, waarin dan echter vervangers voor het product gebruikt worden zoals bisfenol S.

“Deze paper is het gevolg van een vreemde déjà vu in ons laboratorium”, zei Patricia Hunt van Washington State University aan het persbureau IPS. Hunt is gespecialiseerd in de voortplantingsbiologie van zoogdieren en de belangrijkste auteur van de studie.

De onderzoekers onderzochten de data afkomstig van een bepaalde studie waaruit grote verschillen bleken. Opnieuw lagen beschadigde plastic kooien van muizen aan de oorzaak van het probleem, al waren de gevolgen, volgens Hunt, meer subtiel dan twintig jaar geleden. Dat kwam omdat niet alle kooien beschadigd waren en de bron van vervuiling minder duidelijk was.

Nochtans konden Hunt en collega’s aantonen dat de muizen deze keer werden blootgesteld aan de vervangers van klassieke bisfenolen. Ze zagen ook dat het probleem zich opnieuw stelde met betrekking tot de productie van eitjes en sperma bij de muizen.

Eens ze de besmetting door de beschadigde plastic kooien onder controle hadden, bestudeerden de onderzoekers de effecten op de dieren na blootstelling aan een aantal veelgebruikte alternatieven voor BPA, waaronder bisfenol S (BPS).

De studie toont aan dat die alternatieven vergelijkbare chromosomale afwijkingen veroorzaken. Hunt merkt op dat vergelijkbare effecten ook bij mensen kunnen optreden, al is de mate van blootstelling bij mensen moeilijk in te schatten.

Als de problemen opgaan voor mensen, zoals al werd aangetoond in het geval van blootstelling aan BPA, zullen de effecten ook overgedragen worden op toekomstige generaties, zei Hunt. De producten hebben immers bij beide geslachten een negatieve invloed op de kiembaan, de cellen waaruit de voortplantingscellen ontstaan, zodat ook de volgende generaties getroffen kunnen worden. 

Hunt vindt nu dat er meer onderzoek nodig is naar de producten die worden gebruikt om bisfenolen te vervangen, zeker gezien het feit dat er tientallen van deze chemische alternatieven in omloop zijn. Zo heeft bisfenol S nog geen indeling als gevaarlijke stof volgens de Europese regelgeving, terwijl uit laboratoriumproeven blijkt dat het ook in lage concentraties een hormonenverstorende werking kan hebben. 

Ze vermoedt dat ook andere veel gebruikte hormoon verstorende chemicaliën, waaronder parabenen, ftalaten en brandvertragers, vergelijkbare ongunstige effecten op de vruchtbaarheid hebben. “Dit rechtvaardigt veel meer onderzoek”, zei ze. 

Hunts advies voor consumenten is eenvoudig: “BPA-vrij plastic of niet, plastic producten die duidelijke sporen van schade of ouderdomsslijtage vertonen, kan je niet langer als veilig beschouwen.”