Moeten we toegeven aan de perversiteit van enkelen, en dus minder foto’s van onze kinderen online gooien?

Promiscue of minstens suggestieve foto’s van kinderen tieren welig op de duistere  - en zelfs minder duistere - hoeken van het internet. Hoewel online misbruik van kinderen steevast als hoofdargument in de ring wordt gegooid door onze beleidsmakers, telkens wanneer ze internetvrijheid een beetje willen afbouwen, verandert er praktisch niets. Zorgwekkend, want online kinderpornografie wordt nu omschreven als werelds snelst groeiende vorm van cybercriminaliteit. 

Het aantal websites met beelden van seksueel misbruik van kinderen is wereldwijd met 40% gestegen. De criminelen komen niet vooral - zoals u nu misschien denkt - uit obscure verre landen, maar wel uit Europa en zelfs dicht bij huis: Nederland.

Dat ontdekte het Britse IWF, of "The Internet Watch Foundation", in haar jaarrapport. In 2017 spoorden IWF-medewerkers 78.589 websites op, waarop foto’s en beelden te zien zijn van misbruikte kinderen. In 2016 stond de teller nog op 57.335. Bronnen binnen de politie spreken van 19 miljoen "strafbare uitwisselingen per dag". 

Duik je dieper in de cijfers, dan krijg je ontstellende resultaten. Volgens een Amerikaanse studie uit 2013, zou één op de tien kinderen voor ze de leeftijd van 18 bereiken, seksueel misbruikt worden. Opgesplitst per sexe maakt dat 1 op de 7 meisjes, en 1 op de 25 jongens. 90% van de misbruikte kinderen kent zijn of haar aanrander. 

Afschuwelijke cijfers, maar toch kijken we telkens weer verbaasd op als er een item zoals dat van Pano de krantenkoppen haalt. Het lijkt wel of politie en justitie grotendeels machteloos staan. En dat is ook vaak zo. Criminelen maken gretig gebruik van de beschikbare technologie, die hen toelaat grotendeels anoniem te opereren. 

Dat valt ook op uit de Pano-reportage: verschillende getuigenissen vanuit justitie en politie maken duidelijk dat men er niet in slaagt het probleem in te dijken. Hoewel de strafzaken omhoog schieten, vangt men slechts het topje van de ijsberg, en vaak diegenen die er niet of weinig in slagen om hun sporen op het internet uit te wissen. 

Er bestaan lange handleidingen online over hoe zich te maskeren voor politie en Justitie. De vraag stelt zich dan ook: is seksueel kindermisbruik de achillespees voor de privacybeweging, en ruimer voor de believers (voorstanders, red.) van een open & vrij internet?

Het wordt ook aangehaald in de reportage: politie en Justitie klagen steen en been over de encryptiemogelijkheden van sommige applicaties. Chatapplicaties als Signal, Telegram maar evengoed de meer populaire WhatsApp maken gebruiken van end-to-end encryptie of versleuteling. Dat zorgt ervoor dat zelfs zij niet kunnen zien wat er precies wordt gezegd of gedeeld, laat staan dat overheidsdiensten dat kunnen. 

Met de regelmaat van de klok komt er wel een politicus voorbij die van mening is dat technologiebedrijven een "backdoor" moeten voorzien voor politiediensten. Zo’n backdoor zorgt er dan voor dat politiediensten toegang krijgen tot versleutelde berichten.

Men dient te onthouden dat we dit punt hebben bereikt doordat overheden en politiediensten steeds strenger optreden op het "gewone internet". Men probeert al jaren vruchteloos het internet te reguleren, al was het een offline dorp. Seksueel misbruik van kinderen is daarbij hét argument bij uitstek, want niemand durft dan tegenwerk te bieden.

De gekste ideeën passeerden de revue en werden soms ook werkelijkheid: een "online identiteitskaart", een verbod op anonieme profielen, een pornokaart (in het Verenigd Koninkrijk kan je niet meer naar porno surfen tenzij je een "pornokaart" aankoopt, om minderjarige bezoekers van dergelijke websites te weren).

Operatoren (zoals Telenet en Proximus) houden nog steeds jarenlange logboeken bij van al het internetverkeer, welke websites u bezoekt, wie u mailt. Dat mag al lang niet meer, want de toen ooit zo bekritiseerde "dataretentiewetgeving" werd al in 2015 vernietigd door het Grondwettelijk Hof. Toch zal geen operator het wagen u niet overal te volgen, want als de politie verzoekt om data, dan moet en zal ze die krijgen. 

Al dat politie- en overheidsgeweld heeft ertoe geleid dat er een markt is ontstaan voor bona fide personen (met wat heimwee wellicht naar de goede oude dagen van het wereldwijde web) die op het internet willen bewegen zonder continu gevolgd te worden door publieke of private actoren. Want ook dat speelt mee: commerciële bedrijven willen elk stukje van uw data verzamelen.

Met andere woorden: criminelen misbruiken de fantastische technologie die ons in staat stelt om overheidssurveillance te ontwijken. Dat is logisch, maar het mag nooit een argument zijn om die technologie te vernietigen. Criminelen zullen áltijd een manier vinden om hun lucratieve zaken verder te zetten. Elke stap die wordt genomen om het internet te reguleren en controleren, is altijd ten koste van de gewone burger, de "goede huisvader", die geen interesse heeft om een strafblad op te vullen. 

Terug naar de Pano-reportage, waar verschillende jeugdbewegingen, scholen en andere organisaties vol ongeloof kijken naar wat de openbare fotoalbums van "hun" kinderen teweegbrengen. Op het eerste zicht onschuldige foto’s worden honderduizenden keer bekeken en voorzien van ranzige commentaar. Snel alles verwijderen, is vaak de eerste menselijke reflex, maar het kwaad is natuurlijk al lang geschied: alles wat op het net staat, is voor eeuwig. Het internet heeft ons vele voordelen, maar evengoed zwaarwichtige nadelen opgeleverd. 

Edward Snowden omschrijft het in zijn nieuwste boek, "Permanent Record", op de volgende manier: “Everything that we do now lasts forever, not because we’d want to remember, but because we’re no longer allowed to forget”.

Ik schreef hier al eerder over de privacy-paradox. De meesten onder ons vinden privacy belangrijk, maar als puntje bij paaltje komt, zijn we snel geneigd dit overboord te gooien. Laat ik u een voorbeeld geven. Een kinderopvang vraagt aan de ouders of zij foto’s mogen nemen en publiceren van het kind, weze het op een gesloten systeem of een "gesloten" Facebook-groep of pagina. Er zal altijd wel een ouder bijzitten die hier niet meteen een groot voorstander van is, en dit weigert.

Na verloop van tijd ziet deze ouder echter leuke en mooie foto’s van andermans kroost verschijnen, en de ondraaglijke gedachte maakt zich van de ouder meester: "Wat met mijn eigen kroost?" Uiteindelijk draait de bewuste ouder zijn beslissing toch terug, en geeft hij alsnog toestemming voor het nemen en publiceren van foto’s. De privacy paradox. 

Dit voorbeeld is trouwens niet uit de lucht gegrepen: het is een waargebeurde casus, en wellicht ook enigszins herkenbaar. Diegenen die privacy hoog in het vaandel dragen, dienen soms de minder aangename consequenties daarvan te aanvaarden: wat minder veiligheid, wat minder comfort, wat minder… leuke foto’s.

Die leuke, onschuldige foto’s liggen echter ook aan de basis van dit verhaal. Wie gaat in de fout? 

Aan ouders proberen vertellen wat ze wel en niet mogen met hun kroost is onbegonnen werk. Mijn kind, schoon kind, en moei u vooral niet. Ik begrijp dat. En toch. Kinderen hebben evengoed recht op privacy. Hoewel ouders verregaande controle hebben over de privacy van kinderen, dient het te worden aangestipt dat persoonsgegevens van minderjarigen bijzondere gevoelige persoonsgegevens zijn. 

De GDPR - u weet wel, die vaak vervloekte strikte privacywetgeving - nam als basisprincipe dat voor kinderen onder de 16 jaar, ouders toestemming moeten geven voor de verwerking van hun persoonsgegevens. België (en enkele andere landen) verlaagde die grens tot 13 jaar. Dat wil eigenlijk zeggen dat kinderen onder die leeftijdsgrens weinig of geen inspraak hebben in hoe en wanneer hun persoonsgegevens worden verwerkt.

Plaatst u op Instagram een "story" (kortverhaal) van uw peuter in bad of op vakantie, dan kan die peuter zich daartegen niet verzetten. 

Nu komt de moeilijkste vraag uit deze opinie: moeten we als ouder of begeleider minder foto’s posten? Of tenminste, geen (half)naakte of potentieel suggestieve foto’s? Moeten we, anders gezegd, toegeven aan de perversiteit van enkelen, eerder dan de onschuld te laten zegevieren?

Moeten we kritischer zijn, meer technologisch geschoold, minder naïef? Wellicht wel. 

Er loopt wat rond op deze wereld. Volwassen mannen en vrouwen die hun driften invullen door onschuld te hervormen naar hun eigen seksuele wensen. Men heeft de mond vol over psychologische begeleiding, maar de taboesfeer waarin het thema verkeert, is onevenredig met de massieve grootte van het probleem. Doodzwijgen is hier geen optie meer, al hou ik me als jurist ver weg van de medische definiëring van dit probleem. 

(lees verder onder de afbeelding)

De GDPR heeft scholen, verenigingen, kinderdagverblijven en vele andere instellingen opgezadeld met vervelende papiertjes en "toestemmingsformulieren". Dat klinkt allemaal wel mooi, maar in de meeste gevallen is er binnen deze organisaties totaal geen juridische, laat staan technische, kennis aanwezig om privacy ook écht te garanderen. 

Foto’s van kinderen worden gedeeld binnen de ganse school, of erger, het ganse internet. Is dat écht nodig? Is het echt nodig dat een ouder foto’s van een kind kan inkijken, dat niet het zijne is? Ik kan u als ouder niet vertellen wat u moet doen, hoogstens aanraden dat u voorzichtig dient te zijn in een online wereld waarvan we de impact misschien nog niet helemaal begrijpen. Wat onze foto’s en ontboezemingen online zullen doen met onze kinderen, zal pas duidelijk worden binnen vele jaren. Zullen de kinderen van nu, de generatie worden die sociale media hebben vervloekt, of privacy hebben verworpen? 

Tegen jeugdleiders, jeugdbewegingen, kinderdagverblijven of scholen, kan ik wel een stuk duidelijker zijn. De kinderen die u onder uw hoede hebt, zijn niet de uwe. De GDPR is meer dan een stuk wetgeving, maar een oprechte oefening om onze privacy te herwinnen. Zorg dat deze afspraken niet enkel op papier rusten, maar dat u bij elke (online) beweging die u maakt, ook effectief denkt: is dit nodig? Is dit veilig? Is dit… privacyvriendelijk? 

Ik twijfel er niet aan dat het gros van diegenen die zich elke dag opnieuw ontfermen over onze kinderen, het beste van de wereld met ze voorhebben. Net daarom is kennis over privacy, én een grotere bewustwording van de technische risico’s, zo immens belangrijk. Laten we nooit de verantwoordelijkheid van de daders in kwestie ontkennen, maar wel samen werken aan een wereld waar een kind mag opgroeien in een veilige omgeving. De digitalisering van onze samenleving staat in schril contrast met de onschuld van een kind, maar we kunnen niet anders dan proberen. Want we hebben, simpelweg, geen keuze. 

Herbekijk hier de volledige reportage: