Artsen zonder Grenzen gaat opnieuw de zee op om vluchtelingen en migranten te redden
Een nieuw reddingsschip, de Ocean Viking, is op weg naar de Middellandse Zee. Samen met SOS Méditerranée hervat de hulporganisatie op die manier de reddingsoperaties die ze vorig jaar had moeten staken. Dat initiatief is opmerkelijk, want in Italië en Malta zijn schepen van hulporganisaties in principe niet meer welkom.
Het was het vorige reddingsschip van Artsen zonder Grenzen en SOS Méditerranée, de Aquarius, dat in juni vorig jaar voor het eerst te maken kreeg met de radicale koerswijziging in het Italiaanse migratiebeleid. De nieuwe minister van Binnenlandse Zaken Matteo Salvini weigerde het schip - dat op dat moment 629 migranten en vluchtelingen aan boord had - resoluut de toegang tot Italiaanse havens. Na tien dagen rondvaren mocht het uiteindelijk aanmeren in het Spaanse Valencia.
Het schip werd daarna steeds meer het symbool en brandpunt van een grimmig debat. "Een taxidienst voor illegale migranten" werd het genoemd door de tegenstanders. Nadat Panama de registratie van de Aquarius onder Panamese vlag had ingetrokken, werd het in oktober in de Franse havenstad Marseille aan de ketting gelegd. In december kondigden de beide hulporganisaties, noodgedwongen, het einde van de reddingsoperaties aan. De Aquarius had in drie jaar tijd bijna dertigduizend mensen uit hachelijke situaties gered en in Europa aan land gebracht.
Twee doden per dag
Juist daarom is het hervatten van de reddingsoperaties met een nieuw schip een opmerkelijk statement en signaal. Volgens de Nederlandse algemeen directeur Nelke Manders komt Artsen zonder Grenzen daarmee tegemoet aan een reële en nog steeds niet opgeloste noodsituatie. "Als je kijkt naar het afgelopen half jaar, dan zijn er gemiddeld meer dan twee mensen per dag verdronken in de Middellandse Zee. Voor ons, als ambulancedienst van de wereld, is het absoluut noodzakelijk om ook daar aanwezig te zijn." Dit jaar alleen zijn er inderdaad al 426 mensen omgekomen bij hun oversteek over de zee. De VN-Vluchtelingenorganisatie UNHCR telt zelfs 668 '"doden en vermisten".
De hulporganisaties beseffen niettemin dat het nieuwe reddingsschip waarschijnlijk moeilijke opdrachten tegemoet gaat. Als Italië en Malta voet bij stuk houden, zal het schip daar nog altijd niet welkom zijn, en zal het mogelijk wekenlang moeten ronddobberen en op zoek gaan naar landen waar de geredde migranten en vluchtelingen welkom zijn. Spelen ze zo niet met het lot van de mensen die ze zeggen te helpen? Nelke Manders wijst die vraag kordaat van de hand. "Het spelen met het lot van mannen, vrouwen, kinderen die geen andere uitweg zien dan een bootje pakken en de Middellandse Zee op gaan, is wat nu politiek gebeurt: het niet voorzien in reddingscapaciteit, het laten verdrinken van mensen."
Taakverdeling
Niet de enige
De beide NGO's zijn niet de enige die actief zijn op de Middellandse Zee. Er zijn bijvoorbeeld ook nog de Duitse organisaties Sea-Watch (waarvan kapitein Carola Rackete onlangs het nieuws haalde toen ze zonder toestemming met haar reddingsschip de haven van Lampedusa binnenvoer) en Sea-Eye. Samen met het Spaanse ProActiva Open Arms hebben die de voorbije jaren duidelijk hun naam gevestigd - al werden en worden ze door tegenstanders vaak weggezet als handlangers van smokkelaars, cowboys op de golven of communisten.
De hulporganisatie Artsen zonder Grenzen verschilt van die groepen door haar internationale reputatie en humanitaire ervaring. Ze is al decennia actief in de moeilijkste en gevaarlijkste brandhaarden van de wereld en kreeg in 1999 de Nobelprijs voor de Vrede. Als zulke organisatie de Middellandse Zee blijft aanwijzen als een humanitair crisisgebied van eerste orde, dan is dat een signaal dat moeilijk te negeren valt.