Waarom stuurt de koning twee nieuwelingen het veld in? En drie andere vragen over de formatie

De keuze van de koning gisteren heeft alle politieke waarnemers verrast. Joachim Coens is welgeteld 5 dagen aan de slag als partijvoorzitter van CD&V, George-Louis Bouchez heeft 10 dagen op de teller aan het hoofd van de MR. Er komen nu dus echt twee neofieten aan zet. Twee zeer verschillende profielen wel. De ene -Bouchez- is jong (33) en staat bekend als een flamboyante figuur. De andere -Coens (53)- is ouder, meer ervaren in de politiek, en heeft een gedegen maar wat grijs imago.

De informateurs gaan met tien partijen discrete gesprekken voeren en laten alle pistes open. Vanmiddag beginnen ze eraan. "Als iedereen van goede wil is en oprecht te werk gaat, moet het mogelijk zijn om volgende week één of meerdere mogelijke coalities af te bakenen", aldus Bouchez op een gezamenlijke persconferentie vanmorgen.

Waarom nu deze opvallende keuze? "Het zijn twee onbeschreven bladen die nog niet in een moddergevecht hebben gezeten", zegt politiek journalist Johny Vansevenant in "De ochtend" op Radio 1. Volgens hem wilde het Paleis graag werken met twee informateurs, een Vlaming en een Franstalige. "Dat was vorige keer eigenlijk ook zo, maar Paul Magnette (PS) heeft de combinatie met N-VA-voorzitter Bart De Wever geweigerd."

CD&V en MR zijn op dit moment de twee partijen die zich in de meest neutrale positie bevinden, zegt ook Wetstraatjournalist Bart Verhulst. "De koning moest wel inventief zijn, want hij bevond zich in een politiek mijnenveld. Er was geen eensgezindheid over hoe het nu verder moest, en dan is het altijd gevaarlijk om beslissingen te nemen, want de kans bestaat dat hij het verwijt krijgt dat hij partij kiest." 

"Omdat CD&V en MR paars-geel willen uittesten, maar ook paars-groen niet uitsluiten, zijn het bij uitstek neutrale figuren en kunnen ze ook N-VA bij de regeringsvorming betrekken", zegt Vansevenant. Hij en Verhulst wijzen ook op "het herstel van de as MR-CD&V". In de ontslagnemende regering was er namelijk een erg goede verstandhouding tussen ex-premier Charles Michel en CD&V-kopstukken Kris Peeters en Wouter Beke.

Beluister het gesprek met Johny Vansevenant in "De ochtend":

N-VA-voorzitter Bart De Wever liet vorige week weten dat hij beschikbaar is om een opdracht op te nemen, maar die krijgt hij dus niet. "Zijn scherpe uitspraken van de laatste dagen zijn hem niet in dank afgenomen. Geen enkele partij wilde hem aan zet", zegt Vansevenant. 

Volgens hem leefde er bij Open VLD, groenen en socialisten ook angst voor "sabotage" van De Wever. Als die zijn opdracht lang zou rekken, zou het momentum voor paars-groen kunnen wegsmelten. Bovendien zijn er in maart volgend jaar voorzittersverkiezingen bij Open VLD. Als de formatie tot dan duurt, zou dat de positie van huidig voorzitter Gwendolyn Rutten nog verder bemoeilijken.

Bij CD&V leidt huidig vicepremier Koen Geens de onderhandelingen over de formatie. Zijn naam circuleerde gisteren dan ook heel de dag. Maar er is dus voor nieuwe voorzitter Coens gekozen. Om bewust twee "frisse" figuren het veld in te sturen? Het is niet meteen duidelijk. "Ik zou wel willen weten wat er intern daar gebeurd is bij CD&V", zegt Bart Verhulst.

"Er is gedacht aan het duo Koen Geens-Sophie Wilmès (MR, de huidige premier in lopende zaken, red.), zo horen we, maar dat zou dan heel erg lijken op de vorige regering die aan zet komt", zegt Vansevenant. Geens wordt, net als Gwendolyn Rutten, genoemd als een mogelijke premier. Mogelijk neemt hij dus nog het initiatief later in de onderhandelingen.

Bekijk het gesprek met Bart Verhulst in "Terzake":

De voorbije week leek een paars-groene regering in de steigers te staan, ondanks het verzet bij een deel van Open VLD. Maar met CD&V en MR komen nu twee partijen aan zet die beide opties openlaten, paars-geel (N-VA en PS samen in de regering) en paars-groen (socialisten, liberalen en groenen, aangevuld met CD&V en/of CDH). Zowel Coens als Bouchez hebben ook al meermaals gezegd dat ze vinden dat N-VA en PS samen in de regering zouden moeten.

"Voor paars-geel is Bouchez wel een troef", zegt Vansevenant. "Hij is geen vijand van de N-VA. Hij is een goede vriend van Theo Francken, en met zijn cassante stijl past hij wel bij die partij."

Maar het samenbrengen van PS en N-VA blijft uiteraard een aartsmoeilijke taak en of de twee nieuwe informateurs daar verandering in kunnen brengen, is maar zeer de vraag. De Standaard-journalist Bart Brinckman denkt dan ook dat paars-geel een doodlopend spoor is, zo zei hij in "De afspraak". Bekijk hieronder dat gesprek:

De paars-groene piste is dus zeker niet van de baan, zoals Bart De Wever hoopt. "Gwendolyn Rutten is ervan overtuigd dat paars-groen niet dood is en dat het werk van informateur Magnette belangrijk blijft", zegt Vansevenant. "Ze hoopt dat Open VLD meer uit de verf kan komen in een coalitie zonder de N-VA. Die streken in de Zweedse regering dikwijls de credits op voor de liberale maatregelen."

"Maar er zijn ook risico's voor haar aan verbonden. Ze moet de rechtervleugel van haar partij kunnen overtuigen. En in de kritiek van de N-VA zullen heel dikwijls de woorden vallen dat Open VLD de Vlamingen de facturen van de Waalse uitgaven laat betalen."

De bocht maken naar deelname aan een paars-groene regering zou overigens ook voor (een deel van) CD&V niet evident zijn. "Paars-groen is voor mij de pest, de cholera en Canossa samen", zei Kamerlid Hendrik Bogaert vanmorgen nog in "De ochtend". "Dat heb ik eerder al gezegd en dat blijf ik zeggen. Ik zal daar elke lijn superkritisch van bekijken."