Enkel statiegeld voor afgedankte koelkasten is een winst voor consument en klimaat

Gisteren maakte Recupel bekend dat er jaarlijks 226.524 koelkasten en diepvriezers spoorloos verdwijnen. In werkelijkheid zullen het er misschien iets minder zijn, want de berekening is gebaseerd op de verkoop van het aantal nieuwe koelkasten in verhouding tot het aantal oude, teruggebrachte koelkasten in datzelfde jaar. Blijkbaar brengt men eerste aankopen van nieuwe gezinnen of bijvoorbeeld kotstudenten niet in rekening. Het gaat dus om een schatting, maar dan nog gaat het om een onverantwoord hoog aantal. Samen zijn de gassen uit deze vermiste ijskasten goed voor een CO₂-uitstoot die gelijk is aan 42.394 autoritten rond de wereld.

Koelkasten en diepvriezers maken volgens de Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij OVAM deel uit van de zogenaamde AEEA’s (afgedankte elektrische en elektronische apparatuur). Omdat ze gassen en vloeistoffen bevatten die schadelijk zijn voor het milieu en het klimaat, mogen enkel erkende bedrijven ze afbreken of recycleren. Maar daar loopt het blijkbaar grondig mis. 

Gewone schroothandelaars betalen particulieren 15 euro voor een oude ijskast, komen ze oppikken en de consument is er vanaf. De schroothandelaars maken op hun beurt winst door de metalen eruit te halen en deze door te verkopen. Zo verdwijnt 30 % van deze toestellen in het niets. De schadelijke gassen komen in onze atmosfeer terecht. Met zulke cijfers kan je alleen maar besluiten dat het bestaande systeem van recycleren faalt. 

Dat beseft ook Recupel zelf. Om haar eigen falen op te smukken, lanceert de organisatie nu een campagne die consumenten moet aanmoedigen hun koelkasten en diepvriezers op de juiste manier af te danken. 

Maar zonder beleidswijziging of oplossing van het probleem ten gronde, zijn dergelijke campagnes een maat voor niets. Ze kosten handenvol geld en de resultaten zijn verwaarloosbaar. Het probleem ligt namelijk niet bij de consument, maar bij het systeem. Om tot dat inzicht te komen, hoef je alleen maar even de rekening te maken en naar de voordelen te kijken.

De Recupel-bijdrage bij aankoop van een nieuwe koelkast of diepvriezer bedraagt 10 euro, inclusief btw. Wie ze afdankt via Recupel krijgt daar geen cent van terug. Wie ze afdankt via de gewone schroothandelaar, krijgt er 15 euro voor en de service er gratis bij. 

Hoewel deze beperkte "winst" van 5 euro voor de consument niet veel verschil zal maken, is de potentiële opbrengst voor schroothandelaars wel groot genoeg om actief op zoek te gaan naar oude toestellen en consumenten ervan te verlossen. Dus niet omdat ze u graag zien, maar omwille van hun eigen economische voordeel. Zolang schroothandelaars er in de grijze zone iets aan verdienen, heeft het sensibiliseren van de consument geen enkele zin.

Het stelt enorm teleur dat zowel de sector als beleidsmakers niet op zoek gaan naar echte oplossingen. 30 % verloren toestellen goedmaken met een consumentgerichte campagne ruikt immers meer naar schadebeperking dan naar een doeltreffend beleid.

In plaats van een campagne is er nood aan een systeem met statiegeld voor vervuilende elektrische toestellen. Zo wordt het voor iedereen interessanter ze in te zamelen bij een erkend recyclagepunt, dan ze te laten ophalen door een ijzermarchand. Ook voor deze laatste wordt het dan interessanter om ze naar een inzamelpunt te brengen.

Als consument verwacht ik in tijden van klimaatcrisis meer daadkracht. We betalen er tenslotte voor. Laat ons vooral niet vergeten dat we voor die 226.524 verdwenen koelkasten al een recyclagepremie hebben betaald. 10 euro per stuk om precies te zijn. Meer dan 2 miljoen euro die in rook opgaat.