Een nieuwe brexitdeadline doemt op: valt deze maand al het doek over het handelsakkoord tussen EU en VK?
De Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk beginnen vandaag aan hun vierde onderhandelingsronde over een nieuw handelsakkoord na de brexit. Later deze maand volgt er een evaluatie van de geboekte vooruitgang. Maar veel valt er voorlopig niet te evalueren. De eerste deadline, 1 juli, doemt op en alle alarmsignalen staan op rood.
De onderhandelingen in een notendop
Op 31 januari 2020 is het Verenigd Koninkrijk officieel uit de Europese Unie gestapt. Omdat de Britten ook uit de douane-unie en de interne markt stappen en daardoor niet meer gebonden zullen zijn aan de Europese regels, onderhandelt het land met de Europese Unie over een nieuw handelsakkoord, dat begin 2021 moet ingaan. Tot het eind van dit jaar loopt een overgangsperiode waarin de Britten zich wél nog aan de Europese regels moeten houden.
Wat is een handelsakkoord en waarover gaan de onderhandelingen? Lees meer in dit artikel.
Waar staan we?
De onderhandelingen zijn gestart op 2 maart. Aanvankelijk was het de bedoeling om in een tiental onderhandelingsrondes van telkens een week een akkoord te bereiken, afwisselend in Brussel en Londen.
Maar ook hier heeft de coronapandemie roet in het eten gegooid. In plaats van beurtelings in Brussel en Londen te praten, verlopen de onderhandelingen nu via videoconferenties. Bovendien raakten zowel de Europese hoofdonderhandelaar Michel Barnier als de Britse hoofdonderhandelaar David Frost zelf besmet met het coronavirus.
De onderhandelingen hebben dus enige vertraging opgelopen, maar zijn intussen wel weer opgestart. Vandaag begint de vierde onderhandelingsronde (vierde week dus). De hele week worden er videogesprekken gehouden en op het einde van de week geven beide hoofdonderhandelaars een stand van zaken.
Is er al uitzicht op een akkoord?
Verre van... Tijdens de vorige onderhandelingsronde, midden mei, is er amper vooruitgang geboekt. De gesprekken lopen zoals verwacht vast op tegengestelde verwachtingen over de visserij en het gelijke speelveld van regels (in de kringen van de onderhandelaars level playing field genoemd). Dat laatste houdt in dat de EU verwacht dat de Britten zich vanaf 2021 aan dezelfde regels houden als de regels die in de EU gelden: sociale, fiscale, ecologische normen en regels over staatssteun bijvoorbeeld. Alleen op die manier is eerlijke concurrentie mogelijk, stelt de EU.
De Britten willen daar echter niet van weten. In een interview in de Britse pers riep Barnier de Britse regering afgelopen weekend op tot "meer realisme" daaromtrent, maar Londen blijft vooralsnog voet bij stuk houden. Een akkoord sluiten voor de deadline wordt "heel moeilijk", zegt Barnier in hetzelfde interview. Maar hij gelooft er naar eigen zeggen nog altijd in. De EU wil ook een akkoord, benadrukt hij. Al stelt hij nog eens duidelijk: "Een akkoord ja, maar niet tot elke prijs."
Wanneer is de deadline?
Officieel moet er een akkoord zijn tegen het einde van dit jaar, want op 31 december 2020 loopt de overgangsperiode af. Dat akkoord moet dan in principe ook goedgekeurd zijn door alle lidstaten en het Europees Parlement. Maar de Britten hebben zichzelf een veel vroegere deadline opgelegd. Tegen de zomer willen ze zicht hebben op een breed akkoord, anders verlaten ze de onderhandelingstafel, dreigden ze eerder dit jaar al. "Het kan niet dat we in september en oktober op dezelfde manier blijven voortdoen", klonk het vorige week nog eens.
De onderhandelingsronde van deze week is de laatste voor een tussentijds evaluatie midden juni. De vraag is of de Britten, als er tegen dan nog steeds geen vooruitgang is geboekt, hun dreigement hard zullen maken. Twee andere afspraken of deadlines zetten de ketel bovendien nog wat harder onder druk. Zo moet de Britse regering tegen eind juni beslissen of ze de overgangsperiode op 31 december wil laten aflopen of wil verlengen met nog eens 2 jaar. Dan is er meer tijd om te onderhandelen. Johnson en zijn ministers hebben al herhaaldelijk gezegd dat er geen verlenging komt, ook niet nu de coronacrisis ook het Verenigd Koninkrijk in een economische wurggreep houdt.
Ook over de visserij zou er in principe tegen 1 juli een akkoord moeten zijn. Maar ook op dat vlak is nog geen echte toenadering tussen het VK en de EU te bespeuren.
Wat als ... ?
Het was enigszins voorspeld en het lijkt er steeds meer op: de Europese Unie en de Britten zitten op een ramkoers. Voorlopig wil geen van beide wijken. Barnier maakt er zich bovendien druk over dat de Britse regering ook begint terug te krabbelen wat betreft eerder afgeklopte teksten (bijvoorbeeld wat betreft de regeling over Noord-Ierland) en waarschuwt dat dat de onderhandelingen over een handelsakkoord op de helling kan zetten.
Als ook deze vierde onderhandelingsronde op niets uitdraait, is alle hoop gevestigd op een ontmoeting op hoger niveau, tussen de Britse premier Johnson en Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen. Die ontmoeting zou mogelijk ergens midden juni plaatsvinden en zou de onderhandelingen in de juiste richting moeten sturen. Aan Britse kant hopen ze dat Johnson en von der Leyen voor een "politiek momentum" kunnen zorgen.
Valt het hele onderhandelingsproces voor het eind van het jaar toch in het water, dan is er alsnog sprake van een zogenoemde no-dealbrexit. Dan gaan de EU en het VK op 1 januari 2021 zonder een handelsakkoord uiteen en zullen beide met elkaar handel drijven volgens de regels van de Wereldhandelsorganisatie. Op heel wat producten zullen dan weer invoertarieven betaald moeten worden.