Terreurdreiging komt nu van daders die alleen handelen: "Aanslagen in Brussel waren laatste in Europa die IS kon aansturen"
Niet zo lang na de terreuraanslagen van 22 maart 2016 in Brussel en Zaventem, waarover het assisenproces van start is gegaan, is het hele dreigingsbeeld in ons land veranderd. Dat zegt Gert Vercauteren, directeur ad interim van het OCAD, het coördinatieorgaan voor de dreigingsanalyse in ons land. Sindsdien komt het potentiële gevaar vooral van mensen die alleen handelen. En die zijn lang niet meer uitsluitend van islamistisch allooi.
De heisa over de boxen van de beschuldigden is gaan liggen, de jury is uitgeloot: vanaf maandag kan het op het assisenproces over de aanslagen van 22 maart 2016 eindelijk over de inhoud gaan. Het wordt een maandenlange flashback naar vaak traumatische beelden die uit die periode op ieders netvlies staan gebrand.
Het was, zeker op het vlak van islamistisch terrorisme, een andere tijd, zegt Gert Vercauteren, directeur ad interim van het OCAD, het coördinatieorgaan voor de dreigingsanalyse in ons land, in "De ochtend" op Radio 1. "Tussen 2014 en 2017 waren er regelmatig aanslagen in Europa, we zaten bijna constant op dreigingsniveau 3, soms zelfs 4, het hoogste niveau. Dat waren vaak heel kritieke momenten. Vanaf 2017-2018 is dat veranderd: IS is toen het onderspit beginnen delven in Syrië en Irak. De aanslagen van Brussel waren eigenlijk de laatste in Europa waarbij IS commando's kon uitsturen die ginder getraind waren en van daaruit gecontroleerd werden. Sindsdien hebben we dat soort grote aanslagen niet meer gezien."
Veiligheidsdiensten zien nu vooral dreiging of aanslagen die afkomstig zijn van mensen die alleen handelen, zogenoemde "lone actors". "Ze zijn dan bijvoorbeeld wel geïnspireerd door het gedachtegoed van IS of al-Qaeda, maar meestal niet meer ter plaatse geweest."
Beluister hier het hele gesprek met Gert Vercauteren in "De ochtend" op Radio 1:
Topman OCAD over geradicaliseerde man die agenten neerstak: "Hij werd opgevolgd, maar we moeten kijken wat er beter kan"
Vercauteren verwijst naar de aanslag in Luik op twee agentes en een burger door de geradicaliseerde Benjamin Herman. Ook de recente aanslag op 2 politieagenten kan daar een voorbeeld van zijn. Al moet het onderzoek, aldus Vercauteren, daar nog uitwijzen wat nu het exacte motief was voor die aanval. "Was dit een terreurdaad of eerder een wanhoopsdaad?"
Anti-establishment
De vraagtekens die daarover bestaan, schetsen ook de toestand van de huidige dreiging in ons land. Vercauteren noemt die "diffuser", minder duidelijk afgelijnd. "Vroeger was die vooral islamistisch, nu is het breder geworden. Zo duikt ook rechts-extremistische dreiging wat vaker op in de dossiers van onze diensten. Je ziet daarnaast ook mensen die niet vanuit een heel duidelijke ideologie handelen, maar die wel door allerhande complottheorieën worden gedreven. Daarnaast komen er ook heel vaak persoonlijke grieven bij kijken en ook vaak een psychische problematiek."
Door de covidperiode is een klein aantal mensen geradicaliseerd geraakt en soms dreigingen beginnen uiten naar politici, virologen en de reguliere media
Een van de nieuwere soorten van dreiging is het fenomeen van "anti-establishment": de afkeer van het huidige gezag en de gevestigde orde. "Dat heeft te maken met de covidperiode en het verzet daartegen. Zo is een klein aantal mensen geradicaliseerd geraakt en soms dreigingen beginnen te uiten naar politici, virologen en de reguliere media."
Sinds ruim een jaar is er een nieuw plan van aanpak in voege, "Strategie TER", om daarop voorbereid te zijn. "We staan klaar om eender welke vorm van extremisme aan te pakken, of het nu gaat over linkse, rechtse, jihadistische of nieuwe dreigingen die we nog niet kennen."