Tot drie keer meer uitstoot van broeikasgassen dan gedacht door olie- en gasproductie, nieuwe databank moet greenwashing tegengaan
Er ontsnappen tot drie keer meer broeikasgassen bij de productie, het transport en de verfijning van olie en gas dan tot nu toe aangenomen. Dat blijkt uit wereldwijd onderzoek op basis van satellietbeelden en data van onderzoeksinstellingen. Vooral lekken en het affakkelen van methaan zorgen ervoor dat de uitstoot in realiteit veel hoger is dan wat de sector zelf rapporteert. De nieuwe databank maakt het echter mogelijk om een objectief beeld te schetsen van de werkelijke uitstoot. "Een einde aan de greenwashing", noemt VN-secretaris-generaal António Guterres het.
Twee weken geleden luidde de WMO, de Wereldmeteorologische Organisatie, de alarmbel. De uitstoot van methaan, een broeikasgas dat op twintig jaar tijd tot tachtig keer krachtiger is dan CO2, bleek met een recordsnelheid gestegen. En nog verontrustender: het was onduidelijk waar al dat methaan vandaan kwam.
Het is een van de grote uitdagingen in de strijd tegen de klimaatverandering. Om te weten welke klimaatactie regeringen of sectoren moeten ondernemen, moet je ook weten hoeveel broeikasgassen de wereld exact uitstoot, en waar dat gebeurt. Maar dat plaatje was tot nu toe nogal onduidelijk. Het werd samengesteld met de informatie die de vervuilende landen en sectoren zelf bekend maakten. En die durven al eens te onderrapporteren.
De bron van veel van dat extra methaan dat de WMO registreerde, blijkt nu de olie- en gasindustrie te zijn. De uitstoot die die sector veroorzaakt bij de productie, het transport en de verfijning van zijn producten, ligt tot drie keer hoger dan ze zelf aangeeft. Dat blijkt uit nieuw grootschalig en wereldwijd onderzoek dat vandaag op de klimaattop in Egypte werd gepresenteerd door de ngo Climate Trace.
De grootste bron van menselijke broeikasgassen: een olieveld in de VS
In het totaal onderwierp Climate Trace 72.612 faciliteiten aan een detailonderzoek: olie- en gasvelden dus, maar ook wegen, staal- en cementfabrieken, luchthavens, landbouwinstallaties, schepen enzovoort.
En wat blijkt: de veertien zwaarste uitstoters van broeikasgassen zijn olie- en gasvelden, en de faciliteiten die ermee verbonden zijn. Het Permian Basin-olieveld in het Amerikaanse Texas is de grootste bron van door de mens uitgestoten broeikasgassen ter wereld. Wereldwijd leiden vooral in Rusland, Turkmenistan, de Verenigde Staten en het Midden-Oosten methaanlekken tot een veel grotere uitstoot dan tot nu toe gedacht.
Maar ook energiecentrales zijn grote bronnen van uitstoot. Die tekenen voor meer dan de helft van alle gerapporteerde emissies.
In ons land is de grootste uitstoter van broeikasgassen (weinig verrassend) de staalfabriek van ArcelorMittal in Gent, met een uitstoot van 7,1 megaton CO2-equivalenten (CO2e) in 2021. De top drie wordt vervolledigd door de raffinaderijen van Total Energies en ExxonMobil in Antwerpen. Andere opvallende uitstoters zijn de luchthaven van Zaventem (plaats 5) en de wegennetwerken van Antwerpen (plaats 8) en Brussel (plaats 10).
Wat zijn CO2-equivalenten? CO2 is het broeikasgas dat het meeste bijdraagt aan de opwarming van de aarde, maar de mens stoot ook methaan (CH4) en lachgas (N2O) uit. Al die gassen hebben een verschillende impact op de klimaatverandering. Om toch tot één maatstaf te komen van de klimaatimpact van bijvoorbeeld een sector of een land, wordt de impact van de uitgestoten CH4 en N2O verrekend tot die van CO2.
Satellietbeelden en mensenwerk
Climate Trace ging niet over één nacht ijs. Het vertrok van de uitstootgegevens van broeikasgassen die 241 landen en regio’s zelf moeten rapporteren aan de VN. Die gegevens legde het naast beelden die 300 satellieten en 11.100 sensoren over de hele wereld maken van plekken en installaties waar er veel broeikasgassen worden uitgestoten.
Dat kan door infraroodbeelden die bepaalde satellieten kunnen maken, bijvoorbeeld de Amerikaanse Landsat 8. Op die beelden kleurt de uitstoot van een energiecentrale rood. Maar er zijn ook andere manieren om te weten te komen hoeveel broeikasgassen er ergens rondwaren. Zo ontdekten ze dat de koelventilatoren van energiecentrales merkbaar sneller draaien wanneer die centrales harder werken, en dus meer uitstoten. Ook dat kan je zien op satellietfoto’s.
Door op verschillende tijdstippen de uitstoot van eenzelfde installatie vast te leggen, kregen de onderzoekers een beeld van de uitstoot over de loop van een heel jaar. De gaten in dat beeld werden verder ingevuld met AI-modellen en algoritmes. Vervolgens toetsten experten van bijvoorbeeld de Johns Hopkins University dat totaalbeeld nog eens af aan honderden nationale databanken en die van toonaangevende onderzoeksinstituten zoals Ember of Carbon Tracker.
Einde aan greenwashing?
Het resultaat, zo zeggen de onderzoekers zelf, is een alomvattende databank van broeikasgassen waar amper mee te knoeien valt. Ook VN-secretaris António Guterres toonde zich in Egypte onder de indruk van het huzarenstukje. “Jullie maken het nog moeilijker om te greenwashen of vals te spelen.”
“Deze resultaten moeten een signaal zijn voor regeringen en de financiële sector”, vervolgde hij, “en dan vooral voor zij die blijven investeren in fossiele vervuiling. Het probleem is nog groter dan we al dachten. We moeten dus nog harder werken om de uitfasering van alle fossiele brandstoffen te realiseren.”
Dat die regeringen wel een duwtje in de rug kunnen gebruiken, blijkt uit de data die ze aan de VN moeten rapporteren. Eind oktober had nog geen enkel land zijn uitstoot voor 2021 (het laatste jaar uit het Trace-onderzoek) gerapporteerd.