Thorium: de oplossing voor het energie- en klimaatvraagstuk?

De klimaatbetogingen tonen aan dat er in dit land een absolute nood is om een coherent en sociaal rechtvaardig beleid te voeren dat de klimaatverandering aanpakt. Onderliggend daaraan speelt immers het energiedebat een belangrijke rol. Het is de voorbije jaren duidelijk gebleken dat noch de markt noch het politiek beleid in staat is richting te geven aan coherente technologische innovatie voor energievoorziening. Inderdaad, de huidige grote kwesties waar we als samenleving mee worstelen, zijn van een specifieke aard.

Nog nooit immers draaide ons lokaal samenleven in een zo grote, globale maatschappelijke verwevenheid. Nog nooit waren de technologische mogelijkheden zo gevarieerd. Energie-technologie beleid in het huidig maatschappelijk kader vergt een specifieke aanpak. Een goed beleid zal met name toelaten dat een diversiteit aan oplossingen tot bloei komt die socio-ecologisch beloftevol zijn, en socio-ecologisch verantwoord ontwikkeld worden. Deze diversiteit is noodzakelijk om op veranderingen te kunnen inspelen.

Het besef moet daarbij groeien dat technologieën met op het eerste gezicht eerder subtiele verschillen, of die onder eenzelfde noemer worden neergezet, absoluut niet maatschappelijk gelijkwaardig zijn. Technologieën dienen dus diepgaand onderzocht te worden, wat betreft hun gevolgen voor de natuur, voor de sociale relaties tussen mensen over landsgrenzen en generaties heen, en voor hun impact op de maatschappij in het algemeen.

Om efficiënt bij te dragen aan de klimaatproblematiek zijn hernieuwbare en (bijna) CO2-vrije vormen van elektriciteitsproductie nodig. Wind- en zonne-energie zijn al een aantal jaren een vast onderdeel van ons productiepark. Maar vaak wordt niet beseft dat de grote magneten in windmolens bijvoorbeeld gebruik maken van speciale grondstoffen die uitgeput raken. Bij de productie van zonnepanelen worden ecologisch schadelijke stoffen gebruikt, we hebben geen controle op de sociale omstandigheden van de arbeiders in (vooral) China die ze maken, en de panelen zijn ook nog niet te recycleren.

Om problemen niet te laten escaleren, is diversiteit in energiebronnen dus voordelig. Ook investeren in geothermie, energie-eilanden, getijdenenergie, waterstofproductie voor energieopslag, en batterijtechnologie is daarom maatschappelijk belangrijk. Investeren in nieuwe vormen van kernenergie past eveneens in dit plaatje. Onlangs stelde het gezaghebbende Energy Initiative van het Massachusetts Institute of Technology (MIT) dat de klimaatdoelstellingen voor 2050 niet haalbaar zijn zonder kernenergie. Wanneer en hoe we die nieuwe vormen van kernenergie implementeren, moet daarbij ook weer goed doordacht worden.

Technologisch is duidelijk dat een nieuw type kleine kernreactoren met thorium in plaats van uranium als brandstof, en met gesmolten zouten of vloeibare metalen als koelmiddel in plaats van water, inherent veilig zijn, zonder risico op een kernsmelt of explosie. De kleine hoeveelheid langlevend kernafval die in deze reactoren geproduceerd wordt (ongeveer het volume van een blikje frisdrank per jaar), kan in de reactoren zelf "verbrand" worden, net als het al bestaande langlevend afval. Hiermee zou het kernafvalprobleem dus van de baan zijn!

Deze nieuwe reactoren bieden ook andere voordelen, zoals de mogelijkheid van creatie van warmtenetwerken voor ganse steden en bedrijventerreinen, naast energieopslag (in plaats van batterijen) waardoor ze elektriciteit kunnen leveren in periodes met geen of weinig wind en zon, en de productie van medische isotopen. 

Een Brits bedrijf (Moltex Energy) heeft al een modulair ontwerp klaar. Hun 300 MW reactor met de mogelijkheid van energieopslag, kan op piekmomenten gedurende meerdere uren 1.000 MW leveren. Door de kleinere afmetingen en de inherente veiligheid zullen deze centrales veel goedkoper zijn dan de huidige Generatie III kerncentrales. Dergelijke kleine reactoren verspreid in het land opstellen kan economische stimulansen bieden. Het biedt ook mogelijkheden voor coöperatieven waarin burgers, steden en bedrijven betrokken zijn. 

Hoewel uraniumkernenergie en thoriumenergie oppervlakkig gezien in eenzelfde categorie lijken thuis te horen, treden ze in een totaal andere wisselwerking met de maatschappij. Thorium deelt niet de kernsmelt en explosierisico’s van de uraniumtechnologie, en ook niet de afvalproblematiek, maar roept mogelijk in eerste instantie onterecht nog wel eenzelfde angstgevoel op.

Socio-economisch kunnen thoriumcentrales ook een totaal andere impact hebben. Immers, doordat ze klein zijn en veilig, zijn ze goedkoper, hoeven ze niet door grote investeringsmaatschappijen gefinancierd te worden en kunnen ze op lokale industrieterreinen worden neergezet. De mogelijkheid om de nieuwe thoriumenergie op te nemen in de diversiteit aan hernieuwbare en CO2-vrije methodes voor elektriciteitsproductie zou de kans moeten krijgen in een open debat besproken te worden, los van onmiddellijke polarisatie "voor" of "tegen" om het even welke vorm van kerntechnologie.

Dit vergt naast een interdisciplinaire dialoog tussen wetenschappers onderling, ook een brede transdisciplinaire dialoog tussen de wetenschappers en politici, de jongeren (de generatie die deze thoriumenergie zal gebruiken), lokale beleidsmakers, mogelijke coöperanten, het middenveld en de milieubeweging. Een open dialoog tussen al de betrokken partijen is hierbij van cruciaal belang.