Bruisende plekken: hoe de meest zedeloze camping van Vlaanderen een zedelijk natuurgebied werd

Camping Cosmos was, en zal waarschijnlijk ook voor altijd de beruchtste camping van het land blijven. Het volkse kampeerterrein tussen Westende en Lombardsijde was eens de schande van de kust. Ze werd met de grond gelijk gemaakt en moest weer plaats ruimen voor de duinen die ze ooit had vernield. Toch heeft het verhaal van Camping Cosmos een wrange nasmaak. Mochten de eigenaars hier destijds flatgebouwen hebben neergepoot, dan zouden die er waarschijnlijk nog hebben gestaan. Mochten de eenvoudige campingbewoners niet hun pot en pils zelf uit de caravancooler hebben gehaald, de geschiedenis zou misschien anders gelopen zijn.

Campings aan de Belgische Noordzeekust zijn een vrij recent fenomeen. De vroegste wildkampeerders waren in de duinen waarschijnlijk al voor de Eerste Wereldoorlog opgedoken. De eerste uitgebate camping opende in 1933 in Bredene en enkele jaren later hadden bijna alle kustgemeenten het wildkamperen verboden. De wet op de betaalde vakantie bracht intussen een nieuw soort toeristen naar de kust. Een vakantie aan zee was niet langer het voorrecht van de burgerij. 

De "Camping club de Belgique" in Bredene noteerde bij de bezoekers -zo toont een oud inschrijvingsformulier- een draaier, katoenbewerker, elektricien, chauffeur en verschillende wevers. Landbouwers en grondbezitters speelden op de nieuwe stroom toeristen in en vormden stukken grond om tot camping, achter maar ook midden de duinen. Protest bleef ook niet lang uit. Hoteluitbaters en handelaars vreesden het ergste voor de exclusiviteit en de status van hun badplaatsen.

Pas echt een vaart gaf het in de jaren '50. Een dagtrip naar zee of een vakantieweek werd nu helemaal gedemocratiseerd. Tenten werden caravans, daarna permanente stacaravans en zomerhuisjes. Campings versteenden tot vakantieparken die ruimte boden aan toiletten, restaurants, zwembaden en winkels. De kustgemeenten gaven weerwerk aan de wildgroei door telkens weer nieuwe regels en taksen in te voeren.

Camping Cosmos heette Camping Cosmopolite toen ze in 1956 werd geopend. Het terrein van 25 hectare lag tussen de Koninklijke Baan en de zee, op de grens van Westende en Lombardsijde. De camping had een rechtstreekse uitgang naar zee. Niet meer dan een kleine wandeling door het duinenzand was nodig om midden tussen de golven te staan. Op haar hoogtepunt zou de camping plaats bieden aan 600 caravans en uitgroeien tot een levendig vakantiedorp.

Tot in de jaren '70 nieuwe gewestplannen werden  getekend. Ze stelden dat Camping Cosmos zonevreemd lag in een natuurgebied en dus moest verdwijnen. Aanvankelijk leek de camping gedoogd te worden, maar in het jaar 2000 viel het verdict en begon het Vlaams Gewest met de onteigening. Intussen was het milieubewustzijn gegroeid en de camping heette een schandvlek te zijn midden de natuur. Bovendien hadden enkele stormen lelijk huis gehouden in het kwetsbaar duingebied. De regressie van de duinen ter hoogte van Lombardsijde was  groter dan op andere plaatsen. Ook nu werd naar het campingtoerisme gewezen.

Camping Cosmos had intussen ook een reputatie verworven die haar zuur opbrak. Kampeerders hadden een eigen gesloten leefgemeenschap gecreëerd, terrassen gemetseld, bloembakken uitgestald en schotelantennes op het caravandak geplaatst. Het werd met marginaliteit en lelijkheid geassocieerd. De camping was een doorn in het oog van de omringende kustgemeenten met haar oprijzende appartementsgebouwen en villaparken.

De camping en haar bewoners lieten zich echter niet zomaar verdrijven. Het was te danken aan één man die er al jaren een caravan had staan, en ook filmregisseur was. Brusselaar Jan Bucquoy verfilmde het leven op Camping Cosmos in 1995 en gaf zijn film de naam van de camping. De burleske film speelde zich af in de microkosmos van het campingleven met uitgesproken figuren en scènes, zee, zon en seks op z'n Belgisch. De film kreeg exuberant veel mediarespons, al was het maar voor de rol van de rondborstige campactrice Lolo Ferrari. Camping Cosmos werd in België een begrip. De film was echter nog maar goed in de zalen, toen de dreiging van de sloop reëel werd. Bucquoy zelf organiseerde het verzet met als apotheose een bezetting van het kampeerterrein door de bewoners.

De Vlaamse overheid was niet te vermurwen. Eind 2004 werden de campingbewoners gesommeerd te vertrekken. Een spookcamping bleef achter vol puin en rommel. 1,2 miljoen euro bleek nodig om het duinenterrein volledig te saneren. In 2012 presenteerde de overheid een herboren duinenlandschap. Het duinenzand werd gezeefd om oneigenlijke campingresten te verwijderen. De natuurlijke zeewering werd hersteld. Een duinpanne werd gegraven en met het zand werden de duinenheuvels hersteld. Wandelpaden en een uitkijkplatform voltooiden het natuurgebied dat nu de Sint-Laureinsduinen heet.

Alleen de oorlogsbunker die eens de ingang van de camping markeerde, is nog onaangeroerd. De Duitse observatiebunker is een restant van de Atlantikwall. Wie goed kijkt, kan nog het opschrift ontwaren van Camping Cosmopolite dat er waarschijnlijk in de jaren '60 werd geplaatst.

Het verhaal van de teloorgang van Camping Cosmos is bijna identiek aan dat van kleine buur, Camping Crystal Palace. Ook dat terrein zou onteigend worden en opgeschoond. Zo komt het dat in de duinen tussen Westende en Nieuwpoort alleen nog verblijfsrecreatie mogelijk is in vakantiepark CDSCA Lombardsijde. Onteigend kan dit park niet worden. De eigenaar is het ministerie van Defensie.