We worden met zijn allen een jaartje ouder: Belgen worden gemiddeld 81,9 jaar
De levensverwachting van de Belgen is vorig jaar met 1,1 jaar gestegen in vergelijking met 2020, het eerste jaar van de coronapandemie. Belgen worden nu gemiddeld 81,9 jaar oud. Dat is opmerkelijk, want het is de op één na hoogste stijging in heel Europa. Gemiddeld leefden de Europeanen in 2021 zelf iets minder lang dan in 2020.
Dat we met z’n allen tussen 2020 en 2021 een jaartje ouder zijn geworden, is nogal wiedes. Maar in dezelfde periode zijn we in België ook gemiddeld een jaar langer gaan leven. Dat blijkt uit de meest recente cijfers van Eurostat, het Europese bureau voor statistiek, waar Het Nieuwsblad over bericht.
De gemiddelde levensverwachting ligt daarmee in België nu op 81,9 jaar. Dat is 1,1 jaar ouder dan in 2020, toen we nog 80,8 werden.
Hoe wordt de gemiddelde levensverwachting berekend? De levensverwachting is de gemiddelde levensduur van een kind dat vandaag geboren wordt. Die levensduur wordt berekend aan de hand van de sterfterisico's die in een bepaald jaar, in dit geval 2021, gelden voor elke leeftijdscategorie. Daarbij gaat men ervan uit dat de pasgeborene dezelfde sterfterisico's zal doorlopen in de loop van zijn/haar/hun leven. Maar die sterfterisico's kunnen natuurlijk veranderen in de loop van het leven: alcoholmisbruik of verkeersongevallen kunnen bijvoorbeeld verder teruggedrongen worden. De levensverwachting is dus een projectie. De reële levensduur kan daarvan afwijken.
Daarmee lijkt ons land de coronapandemie grotendeels te hebben uitgezweet. In 2020, het eerste jaar van de pandemie, verloren de Belgen immers nog gemiddeld 1,3 jaar aan levensduur in vergelijking met 2019. Die daling trof in verhouding mannen sterker dan vrouwen.
Knik in Europese trend
De stijging van de levensverwachting in ons land ziet er spectaculair uit in vergelijking met de rest van Europa. In de hele database van Eurostat, dat ook enkele niet-Europese referentielanden of toekomstige lidstaten volgt, doet slechts één land het nog beter dan België. De inwoners van Liechtenstein wonnen maar liefst 2,6 jaar aan levensduur tussen 2020 en 2021. Op zich is dat niet onverwacht: een klein land als Liechtenstein is vatbaarder voor zulke sterke statistische schommelingen.
Voor Europa in het algemeen ziet het plaatje er minder rooskleurig uit. In alle lidstaten samen is de levensverwachting gemiddeld gedaald van 80,4 naar 80,1 jaar.
Die daling gaat in tegen een stijgende tendens die zich al meer dan een halve eeuw lang doorzet. “De statistieken onthullen dat de levensverwachting sinds de jaren zestig gemiddeld is gestegen met twee jaar per decennium. Maar de nieuwste data suggereren dat de levensverwachting nu gelijk blijft of zelfs gedaald is in verschillende EU-lidstaten”, merkt Eurostat op.
Je ziet een duidelijke daling in de landen waar weinig vaccins zijn toegediend
Vooral Oost-Europa heeft het moeilijk. Slovakije (van 77 naar 74,8) en Bulgarije (van 73,6 naar 71,4) verloren tussen 2020 en 2021 elk 2,2 levensjaren, de grootste daling in de hele Europese Unie. Als je nog wat verder uitzoomt en de cijfers vergelijkt met die van voor de pandemie, zijn die landen er zelfs respectievelijk 3,7 en 3 jaar op achteruit gegaan.
Volgens Eurostat komt dat doordat de Oost-Europese landen pas later de impact van de coronapandemie hebben ondergaan, en dus minder ver staan in het herstel dan veel West-Europese landen.
Grootste schommelingen sinds de Tweede Wereldoorlog
Ook professor Demografie Patrick Deboosere (VUB) is die breuklijn opgevallen. "Je ziet een duidelijke daling in de landen waar weinig vaccins zijn toegediend, zoals Bulgarije en Roemenië. In 2021 heeft het virus zich daar niet alleen veel sterker verspreid, de sterfte ligt er ook veel hoger. In landen zoals België daarentegen, die in 2021 al verdedigingslinies hadden opgeworpen met de vaccinatiecampagne en andere maatregelen, was er in 2021 geen oversterfte meer zoals we die in 2020 hadden."
Los van die breuklijn tussen oost en west valt ook de grootteorde van de cijfers Deboosere op. De gemiddelde levensverwachting die op één à twee jaar tijd met verschillende jaren stijgt of daalt: hij noemt het "heel uitzonderlijk". Doorgaans stijgt of daalt de gemiddelde levensverwachting op een jaar tijd maximaal met een paar maanden.
"Dat hebben we niet meer meegemaakt sinds de Tweede Wereldoorlog. Na de val van de Berlijnse Muur hebben de Oost-Europese landen wel nog gelijkaardige dalingen in levensverwachting gehad, doordat onder andere de werkloosheid en het drankmisbruik in de ex-Sovjetlanden sterk steeg. Maar in heel West- en Zuid-Europa is zoiets sindsdien niet meer voorgekomen."