Meer anciënniteit en extra loon voor extra lesuren: onderwijsminister Weyts lanceert plan om lerarentekort aan te pakken

Het nijpende lerarentekort is zonder twijfel één van de grootste uitdagingen voor Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) momenteel. Om dat probleem aan te pakken lanceert hij vandaag een pakket nieuwe maatregelen.

“We gaan het beroep van leraar opwaarderen”, zegt Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA). “Maar we moeten ook de leraar zélf opwaarderen. Leerkrachten verdienen meer respect. Dat is een taak van ons allemaal. Als leerkrachten meer respect krijgen, dan kiezen meer mensen voor het onderwijs."

Een ingreep die meteen in het oog springt, is de uitbreiding van de anciënniteitsregeling voor zij-instromers. Wie vanuit de privé naar het onderwijs overstapt kan vandaag maximum 8 jaar anciënniteit meenemen. Bovendien geldt die regeling enkel voor wie een knelpuntvak gaat geven. Die lijst met knelpuntvakken wordt nu uitgebreid. Daarnaast wordt het maximum aantal jaren anciënniteit opgetrokken van 8 naar 10 jaar. Wie een praktijkvak gaat geven zal zelfs 20 jaar anciënniteit mee kunnen nemen. 

Voor Lieven Boeve, topman van het Katholiek Onderwijs, had die 20 jaar anciënniteit voor iedereen moeten gelden. "Nu spreken we mensen aan die een tiental jaren anciënniteit hebben, dat zijn dertigers", legt hij uit. "Het zijn net de veertigers die we moeten overtuigen om een carrièreswitch te maken." Het gemeenschapsonderwijs GO! zit op dezelfde lijn. "De maatregelen zijn natuurlijk nodig en goed, alleen denken we dat ze niet voldoende zijn", zegt topman Koen Pelleriaux."We hadden gehoopt op meer dan 10 jaar anciënniteit meenemen. Dat is helaas enkel gelukt voor de praktijkleerkrachten."

En dat heeft belangrijke gevolgen op het terrein, legt Pelleriaux uit. "Voor een leraar wiskunde of bijvoorbeeld een leraar fysica, het soort profielen dat we echt zoeken, daar kunnen we met die tien jaar anciënniteit eigenlijk heel weinig doen."

Weyts (zie video hieronder) zelf relativeert de kritiek: "Dit zijn maatregelen die vijf jaar geleden totaal ondenkbaar waren. Zelfs nog maar twee jaar geleden kreeg je nul anciënniteit voor nul knelpuntvakken. Nu gaan we naar tien tot twintig jaar anciënniteit voor twintig vakken. Dat is toch onmiskenbaar een stap vooruit."

Maar de uitgebreide anciënniteitsregeling is niet de enige maatregel die van Boeve een onvoldoende krijgt. Vanaf volgend jaar zullen mensen met een masterdiploma en een pedagogisch bekwaamheidsattest les mogen geven in het lager onderwijs. Het addertje onder het gras: deze mensen zullen weliswaar als bachelor betaald worden. Niet goed genoeg, vindt Boeve. "Je ziet dat er telkens wel wat aanzetten zijn, maar het plan is veel te weinig ambitieus."

Toch is ook deze maatregel een stap vooruit, vindt Weyts. "We zorgen er tenminste al voor dat je als bachelor betaald wordt. Vandaag val je in die situatie zelfs in een restcategorie waarbij je nog onder het niveau van een bachelor wordt betaald. Ik weet dat sommigen vinden dat masters betaald moeten worden als master. Maar dan ga je uit van ongelijke verloning voor mensen die dezelfde job doen. Bovendien riskeer je een waterbedeffect: dan haal je mensen met een masterdiploma weg uit het secundair onderwijs die vervolgens les gaan geven in het lager onderwijs."

Ook aan de verloning van leerkrachten wordt gesleuteld. Leerkrachten zullen voortaan extra loon krijgen als ze structureel extra lesuren voor de klas staan, bovenop hun normale opdracht. Tot nu konden leerkrachten enkel aanspraak maken op extra loon bij een tijdelijke vervangingsopdracht, maar minister Weyts besloot om ook structureel een regeling te voorzien.

"Soms zijn er bijvoorbeeld jonge leerkrachten die meer tijd hebben en die ook meer tijd willen vrijmaken om voor de klas te staan. Dan willen we er ook voor zorgen dat wie meer lesuren geeft bovenop het reguliere pakket daarvoor ook extra betaald wordt." Die nieuwe regeling geldt trouwens enkel voor wie lesgeeft in het middelbaar onderwijs. "Maar ook daar zijn grote problemen, dus ik denk dat deze maatregel zeer welkom is", aldus de minister.

Bovenop al die ingrepen komt de minister nog met een aantal andere maatregelen. Zo zullen scholen die moeite hebben om leerkrachten te vinden tot 20 procent van hun budget voor leerkrachten ook mogen aanwenden om ondersteunend personeel, zoals een studiemeester, aan te werven. Daarnaast wil Weyts ook leerkrachten die terugkomen uit ziekteverlof geleidelijk inschakelen en zwangere leerkrachten die niet meer voor de klas kunnen staan andere taken geven. Bovendien zullen onderwijsvacatures ook zichtbaarder gemaakt worden en wordt er een interne vacaturebank aangelegd om de stille reserve aan leerkrachten beter aan te boren.

Al die ingrepen worden al uitgevoerd vanaf 1 januari 2022. Op langere termijn wil Weyts er ook nog voor zorgen dat vervangingen structureel geclusterd worden. Op die manier kunnen leerkrachten die invallen meteen een deftige aanstelling krijgen, in plaats van de versnipperde opdrachten vandaag. Daarnaast zal er ook een "lerarenloket" geïnstalleerd worden, een centraal aanspreekpunt voor iedereen die leerkracht wil worden.

Naast het plan dat vandaag werd aangekondigd, is minister Weyts ook nog bezig met een plan voor de opwaardering van de lerarenopleiding. "De lat moet hoger", zegt Weyts. "We moeten de lerarenopleiding meer aanzien geven en zo ook komen tot meer respect voor die leerkrachten." Vanaf volgend jaar zullen lerarenopleidingen ook actief mails versturen naar alle oud-studenten om mensen die een lerarendiploma gehaald hebben warm te maken om (terug) naar het onderwijs te komen.

Maar niet alleen van de koepels, ook van de vakbonden krijgt Weyts een onvoldoende. Zowel de socialistische vakbond ACOD als het liberale VSOA vinden dat te weinig gedaan wordt om de leerkrachten die vandaag wél aan de slag zijn tevreden te houden. "Je kan natuurlijk de voordeur open zetten en zoveel mogelijk mensen naar onderwijs laten komen, maar als je er niet voor zorgt dat mensen die er nu in zitten er ook in blijven, dan zal er uiteindelijk niet zo veel verschil zijn", klink het bij Nancy Libert van ACOD.

Daar sluit Marnix Heyndrickx van VSOA zich bij aan. "De brand wordt misschien wel geblust op korte termijn, maar er wordt nog te weinig werk gemaakt van het verlagen van de werkdruk en het aantrekkelijker maken van het lerarenberoep."

Ook  het uitbetalen van extra lesuren bovenop de reguliere lesuren van leerkrachten, stuit op kritiek. "Men vraagt eigenlijk om leerkrachten meer uren te laten presteren, maar hoe realistisch is dat?", vraagt Nancy Libert van ACOD zich af. "Ik denk dat daar niet zo veel leerkrachten op zullen intekenen als je ziet hoe zwaar de job momenteel al is."

En ook de Vlaamse oppositiepartij Vooruit is ontevreden. "De ballonnetjes van Weyts zijn geen echte oplossing voor het lerarentekort en al zeker geen degelijke poging om tot een écht loopbaanpact te komen. Dat is wat er echt nodig is", zegt fractieleider in het Vlaams Parlement Hannelore Goeman. 

"Beginnende leerkrachten extra uren les laten geven, lijkt op korte termijn een goed idee om het tekort aan leerkrachten op te vangen maar we weten dat een groot deel nu al afhaakt door de werkdruk. Hen beter begeleiden en meer werkzekerheid is op langere termijn een veel betere oplossing. Daarover lezen we helaas niets", aldus Goeman. "En zij-instromers moeten we echt volwaardig waarderen. De extra anciënniteit is goed, maar nog veel te weinig om het verschil te maken en het lerarentekort echt aan te pakken. Iemand van 45 zal nog steeds de helft van zijn anciënniteit verliezen en dat voelen ze financieel te hard. Nochtans zit daar een interessante groep om het lerarentekort op korte termijn aan te pakken."