Omikronvariant aan snelle opmars bezig: is hij besmettelijker en/of meer ziekmakend? Dit is wat we al weten
"Geen paniek" zegt de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) over de nieuwe, erg besmettelijke coronavariant omikron: wat weten we intussen al?
Omdat de nieuwste, fel gemuteerde coronavariant nog maar pas is opgedoken, moeten we zeer voorzichtig blijven met conclusies. Toch sijpelen er al meer en meer voorlopige data door over de omikronvariant.
In Zuid-Afrika wordt de situatie op de voet gevolgd, de WHO heeft zelfs een speciale ploeg naar de provincie Gauteng gestuurd om te helpen bij het opvolgen van de uitbraak en het verzamelen van data, bij contactonderzoek en bij preventie en behandeling.
Is hij besmettelijker dan de deltavariant?
Voorlopige data uit Zuid-Afrika, waar de variant voor het eerst in beeld is gebracht door wetenschappers, tonen aan dat het daar heel hard gaat met het aantal nieuwe besmettingen.
Op donderdag 25 november waren er nog 2.465 nieuwe besmettingen in het land. Afgelopen donderdag waren dat er 11.535, zo vertelde minister van Volksgezondheid Joe Phaahla. Op 8 dagen is het aantal nieuwe gevallen per dag dus met 9.000 gestegen. "We zien dat het aantal op één dag is verdubbeld, dat is een enorme snelheid die we zelfs in de eerste golf in maart 2020 niet gezien hebben. Dit is zeer fel," onderstreept biostatisticus Geert Molenberghs.
Ook uit Noorwegen kwam er deze week een bericht dat in de richting wijst van een grote besmettelijkheid, na een plaatselijke felle uitbraak van de omikronvariant op een personeelsfeestje in Oslo.
Omikron is internationaal aan een snelle opmars bezig
Daar waar er eerst sprake was van omikron in Botswana en Zuid-Afrika, is de nieuwste variant al in tal van landen opgedoken de voorbije dagen: in Australië, Canada, Israël, het Verenigd Koninkrijk, Denemarken, Italië, Zwitserland, Tsjechië, Zuid-Korea, de Verenigde Staten (zeker in zes staten en ook in de stad New York), Duitsland en Nederland (zeker 18 bevestigde gevallen bij passagiers op een vlucht uit Zuid-Afrika).
Ook in ons land zijn er intussen al negen bevestigde gevallen. Internationaal is omikron dus aan een snelle opmars bezig. De nieuwste variant is al in 38 verschillende landen opgedoken, zegt de WHO, ondanks beperkingen op vliegreizen en extra tests bij reizigers.
Het heeft er dus alle schijn van dat de omikronvariant besmettelijker is dan de deltavariant, al is het wachten op meer klinische data. Volgens een voorlopige, nieuwe studie zou de nieuwste variant twee keer besmettelijker kunnen zijn dan de deltavariant, en die was al (ongeveer) drie keer zo besmettelijk als de allereerste coronavariant. Die studie moet evenwel nog bevestigd worden.
Experts denken dat de snelle verspreiding misschien ook te maken kan hebben met het omzeilen van opgebouwde immuniteit, en dat het dus om een combinatie van factoren gaat.
Omzeilt hij makkelijker onze immuniteit?
Volgens de laatste bevindingen zou omikron in staat zijn om gedeeltelijk ons immuunsysteem te ontwijken. Dat betekent dat wie antilichamen heeft opgebouwd na een eerdere infectie met de deltavariant, toch nog besmet kan raken met dit nieuwe type. "Zoals verwacht wordt door de virologen op basis van de mutaties, zien we ook klinisch, en in de feiten op het terrein, dat er inderdaad een behoorlijke grote kans is dat wie immuniteit had opgebouwd door de deltavariant, toch omikron kan krijgen", bevestigt Molenberghs.
Wat dit betekent voor de bescherming door vaccins, is nog onduidelijk en wordt volop onderzocht. Zo zijn er tests aan de gang met hamsters. De nieuwste coronavariant wordt daarbij opgekweekt en toegediend aan gevaccineerde en niet-gevaccineerde dieren. Maar de resultaten daarvan zijn pas voor over één tot twee weken.
In Zuid-Afrika is overigens maar een kwart van de bevolking volledig gevaccineerd tegen Covid-19. Heel wat mensen proberen nu snel een afspraak te maken om zich toch nog te laten inenten.
Maakt hij ons zieker?
Dit is de hamvraag, en dit zal ook bepalen hoe erg de impact van de nieuwste variant kan zijn. Voorlopig zijn hierover nog maar weinig data. "Het is te vroeg om hierover conclusies te trekken", zegt Molenberghs. Afgelopen week waren de eerste signalen uit Zuid-Afrika relatief geruststellend. Besmette personen leken niet zozeer ernstiger ziek te worden: de meeste klachten gingen tot nu toe over meer vermoeidheid en griepachtige symptomen.
"Volgens voorlopige data is de nieuwe variant besmettelijker en kan hij deels een opgebouwde immuniteit omzeilen, maar dat betekent nog niet dat hij daarom ook meer ziekmakend is", zegt Michelle Groome van het Nationaal Instituut voor Overdraagbare Ziekten (NICD) in Zuid-Afrika.
De Zuid-Afrikaanse gezondheidsexpert voor de hard getroffen Gauteng-provincie, Ntsakisi Malukele, zegt dat 7 procent van de coronapatiënten in de ziekenhuizen daar kinderen onder 9 jaar zijn. Het gaat om 113 kinderen op de in totaal 1.511 coronapatiënten momenteel.
Er belanden meer jonge kinderen in het ziekenhuis in Gauteng, maar dat kan verschillende oorzaken hebben
"Dit ligt hoger dan wat we bij eerdere golven zagen, maar de eerste rapporten uit de ziekenhuizen zijn geruststellend: de kinderen vertonen milde symptomen." Er is geen echt specifiek symptoom, maar het zou vooral om niet-specifieke griepachtige klachten gaan zoals keelpijn. Malukele voegt eraan toe dat niet iedereen systematisch wordt getest op omikron, en dat data dus nog wat door elkaar kunnen lopen.
"Het is ook mogelijk dat artsen meer mensen toelaten in het ziekenhuis uit voorzorg, nu er nog bedden beschikbaar zijn. Vandaar dat er dan ook meer jonge kinderen in het ziekenhuis belanden", zegt Waasila Jassat, een specialiste gezondheidszorg. "Ouders zijn misschien overbezorgd", vult Maluleke aan. "We moeten echt nog wachten om conclusies te trekken."
Momenteel is er nog geen enkele wetenschappelijke link tussen omikron en kinderen. In de komende dagen en weken zullen veel aspecten duidelijker worden.