De Stemtest is al meer dan 3 miljoen keer uitgevoerd: hoe zijn de vragen gekozen? En waarom is niet elke partij opgenomen?

De Stemtest is een instrument waarmee je (volledig anoniem), aan de hand van de antwoorden op 35 concrete stellingen, kunt achterhalen welke politieke partij het dichtste staat bij hoe jij denkt. Die partijen hebben namelijk dezelfde stellingen beantwoord en een bepaald gewicht gegeven, waardoor De Stemtest de overeenkomsten kan berekenen.

De Stemtest is opgesteld door de Universiteit van Antwerpen (professor Stefaan Walgrave) en de Université Catholique de Louvain (professor Benoît Rihoux). Aan Vlaamse kant bieden VRT NWS en De Standaard De Stemtest aan.

Dat daar vraag naar is, is een understatement. De vorige stemtest, voor de verkiezingen van 2019, werd maar liefst 4,4 miljoen keer aangeklikt (waarvan 3,4 miljoen keer in Vlaanderen). Amper 15 procent van de deelnemers maakte die niet volledig af. 

'Eens' of 'oneens', dat zijn de enige twee keuzes die je hebt bij de 35 stellingen die je voorgeschoteld krijgt. Handig is dat je bij elke stelling de argumenten van de partijen kunt bekijken, al zal je daarbij nog niet kunnen achterhalen welk antwoord bij welke partij hoort.

Dat is een bewuste keuze, zegt politicoloog Stefaan Walgrave, die De Stemtest mee heeft gemaakt. "Je zou ook bijvoorbeeld kunnen schuiven tussen 'eens' en 'oneens', maar dat is niet nauwkeurig. Als je het dan een beetje eens bent met een stelling en de ene partij is het volledig eens en een andere partij volledig oneens. Waar hoor je dan bij? Je match met een partij is dan niet volledig."

Nieuw is dat het deze keer om 35 stellingen gaat over 3 beleidsniveaus heen: Europees, federaal en regionaal. Maar wie voor elk beleidsniveau een aparte lijst stellingen wil beantwoorden, kan dat nadien ook doen.

Bij sommige stellingen worden bepaalde begrippen uitgelegd. "Maar dat doen we niet te vaak en niet te uitgebreid, omdat elke uitleg je natuurlijk in een bepaalde richting zou kunnen duwen", legt VRT NWS-Wetstraatwatcher Ivan De Vadder uit.

Na die 35 stellingen kan je nog beslissen om enkele antwoorden een 'boost' te geven: die krijgen dan iets meer gewicht in je uiteindelijke profiel. "Dat doen we omdat iedereen meer aandacht heeft voor een ander thema. Als je zelf bepaalde antwoorden kan boosten, kan dat overeenkomen met de partij die dat thema ook meer aandacht geeft", zegt professor Walgrave. 

De Stemtest toont je resultaten in de volgorde van de partijen die het dichtst bij jouw antwoorden aanleunen. Je komt dus niet zomaar uit bij 1 partij, wel bij een ranglijst. "Als in jouw resultaat de twee best scorende partijen heel dicht tegen elkaar zitten, kan je er zelfs nog voor opteren om 5 extra vragen te beantwoorden", zegt De Vadder.

Voor de liefhebbers is er op het einde nog een hele rist aan mogelijkheden om met je resultaat en je antwoorden te spelen: je kunt bijvoorbeeld bepaalde antwoorden aanpassen of ze in detail gaan vergelijken met de antwoorden van de partijen. 

In De Stemtest zitten alle partijen met verkozenen in 1 van de parlementen in ons land, die bovendien overal lijsten indienen en die een omstandig partijprogramma hebben dat ook te checken is. 

Concreet gaat het volgens die criteria voor de Vlaamse Stemtest over de 7 partijen die je vandaag al in het Vlaams Parlement vindt: N-VA, Vlaams Belang, CD&V, Open VLD, Vooruit, Groen en PVDA.

Waarom zit dan de partij 'Voor U' - met Els Ampe als verkozene in het Vlaams Parlement - niet in De Stemtest? Volgens Stefaan Walgrave is daar een logische verklaring voor. "De partij heeft een programma van 13 à 14 pagina's, met 12 standpunten. Zoals bij elke partij heb ik 250 stellingen naast hun partijprogramma gelegd. Met goede wil kon ik maar 10 procent van de stellingen beantwoorden aan de hand van het programma", vertelt professor Walgrave.

90 procent van de stellingen werd dus niet beantwoord en dat is onrealistisch, volgens Walgrave. "Dat wil zeggen dat als er iemand van 'Voor U' verkozen raakt, die voor 90 procent zou mogen doen wat hij of zij wil in het parlement."

 In de volledige stemtest met honderden stellingen komen alle domeinen die leven in de Vlaamse politiek aan bod. Maar in de algemene stemtest met 35 vragen moesten we keuzes maken. Dat is iets wat Walgrave zelf betreurt. "Kill your darlings, zeggen ze dan wel eens. Gebruikers vonden vooral dat er over pensioenen, singles, gezondheidszorg en defensie te weinig stellingen waren. Om De Stemtest in te korten, moet je soms goede stellingen achterlaten. Dat doet altijd een beetje pijn."

En partijen hebben ook invloed op bepaalde stellingen. Een stelling waar alle partijen het mee eens of oneens zijn, is niet interessant voor de stemtest. "De partijen kregen bijvoorbeeld de stelling dat de partijfinanciering fors moest reduceren. Vooral dat woordje fors zou een verschil maken, dachten we. Maar wat blijkt: alle partijen zijn het daarmee eens. Die stelling discrimineert dus geen enkele partij en behoort daarom niet tot de criteria. Zo vallen er ook goede stellingen weg."

Daarnaast zijn er nog andere criteria: "Alle vragen zijn gericht op de toekomst. We proberen dus te voorspellen wat de belangrijkste thema's van de campagnes zullen worden."

Tot slot moet een stelling ook duidelijk geformuleerd zijn. Walgrave geeft een voorbeeld: "De stelling: er moeten meer mensen op een veilige manier naar Europa migreren. Die zin kan je op verschillende manieren interpreteren. Het kan gaan over veiligheid en over migratie. Over beide domeinen hebben de partijen een andere visie, dus is dat geen goede stelling."

Wie De Stemtest meermaals invult, kan bij verschillende partijen uitkomen. "Dat is vooral het geval bij zwevende kiezers, die nog niet beslist hebben op wie ze zullen stemmen. Dat komt omdat we rekening houden met de partijsterkte", geeft De Stemtest-bouwer Stefaan Walgrave mee. 

Een representatief aantal mensen heeft op voorhand de stellingen beantwoord en gaven nadien mee op welke partij ze al jaren stemmen. "Hun antwoorden, gekoppeld aan de partijvoorkeuren, hebben dus ook een invloed. Zo voorkomen we dat iemand die altijd een linkse mening heeft, uitkomt op een rechtse partij. Dat zou niet kloppen." Daardoor zullen zwevende kiezers moeilijker op eenzelfde partij uitkomen als ze de test meermaals invullen.

Zeker weten. Meer nog: VRT NWS besteedt in dit verkiezingsjaar extra aandacht aan jongeren die voor het eerst gaan stemmen. Op onze gloednieuwe website nwsnwsnws.be bieden we daarom ook een jongerenstemtest aan. 

Ook die bevat 35 politieke stellingen, maar de vormgeving is wat anders en je krijgt er onmiddellijk iets meer duiding bij.

Dat bepaal je uiteraard volledig zelf. "Het resultaat van De Stemtest is in elk geval geen stemadvies", benadrukt Ivan De Vadder. "Je stemgedrag wordt namelijk niet alleen bepaald door wat je denkt over bepaalde stellingen, maar heel vaak ook door andere factoren."

"Zo kan de persoonlijkheid van een politicus of politica ook bepalend zijn voor je stem. Sommige mensen stemmen dan weer strategisch en anderen uit gewoonte of zoals vrienden of familie dat doen. Met al die argumenten houdt zo'n stemtest logischerwijze geen rekening."

Sommige gebruikers vragen zich of de resultaten ook gebruikt worden door VRT of door de wetenschappers achter De Stemtest. "We houden alle data en antwoorden bij, maar volledig anoniem. Wij hebben geen identiteitsgegevens of een IP-adres", vertelt Walgrave. De resultaten worden ook niet bekendgemaakt. "We gaan niet verklappen hoeveel mensen op welke partij uitkomen. We willen de verkiezingen niet beïnvloeden." De gegevens worden ook niet opgeslagen in je VRT-profiel.