De ene kiezer is meer waard dan de andere: hoe de "swingstates" de Amerikaanse presidentsverkiezingen bepalen
De verkiezingen voor het Witte Huis vinden over het hele grondgebied van de VS plaats, van Hawaï tot Maine en van Alaska tot Texas. En toch lijkt de strijd zich vooral af te spelen in een veertiental staten: de swingstates of battleground states - staten die schommelen tussen een Republikeins en Democratisch overwicht. Een kiezer in een swingstate als Florida of Arizona is de kandidaten veel meer waard dan een kiezer in Oklahoma of Californië. Dat is al sinds decennia zo. Dit jaar blijkt bovendien dat de swingstates aan het verschuiven zijn: het strijdtoneel verplaatst zich en breidt uit.
Beluister hier een bijhorend gesprek met VS-watcher Bert De Vroey in "De ochtend" (en lees voort onder de audio):
Historisch: al 85 miljoen Amerikanen brachten hun stem uit
Een swing is een schommel. In swingstaten schommelt of varieert de voorkeur van de kiezers, soms wint de Republikeinse kandidaat, soms de Democraat. In andere staten lijkt die politieke voorkeur in steen gebeiteld en komt daar nauwelijks of zelden beweging in.
Op onderstaande kaart vind je de verschillende swingstaten (klik op de staten voor meer informatie en lees onder de kaart voort).
Dat heeft vooral te maken met het profiel van de bewoners. Is dat een erg homogeen profiel, dan krijg je doorgaans ook een gelijkaardige, standvastige publieke en politieke opinie. Mensen bekijken de wereld, de politiek en de kandidaten door de bril van hun eigen sociale context: hun raciale identiteit, hun beroepsgroep en de plaats waar ze wonen. Dat levert dan politieke winnaars op die beantwoorden aan hun verwachtingen en die daarop inspelen.
Kort door de bocht zijn dit de scheidslijnen: Republikeinen vinden het makkelijkst aansluiting bij boeren en bewoners van small towns en dorpen op het platteland, bij blanken en bij ouderen, en meer mannen dan bij vrouwen. Democraten scoren beter bij stedelingen, minderheden (zwarten en hispanics), bij jongeren en vrouwen.
Ruraal Pennsylvania werd (in 2016) gek voor Trump
De andere staten
In de meeste staten is er een duidelijk overwicht van één sociaal en politiek profiel op een ander. Daar ligt de uitslag voor de presidentsverkiezingen bij voorbaat vast. Californië stemt vooralsnog steevast Democratisch, Tennesse kiest altijd voor de Republikeinse kandidaat. Het betekent dat de kandidaten daar niet veel geld en tijd zullen besteden. Voor de verwachte winnaar zou het overbodig zijn en zelf een verspilling van middelen en energie, voor de verwachte verliezer is het tevergeefse moeite.
(Lees verder onder de foto)
Het betekent eveneens dat de opkomst in die staten van weinig tel is. Een paar honderdduizend stemmen meer of minder in Californië, het zal de Democratische presidentskandidaat niet deren - zijn zege daar is gegarandeerd, samen met de 55 kiesmannen die Californië oplevert in het kiescollege. Omgekeerd hoeft de Republikeinse kandidaat niet op de laatste stem te jagen in een staat als Tennessee, de marge is daar veilig en comfortabel.
De swingstates
In swingstates is het profiel van de bevolking minder homogeen en eenduidig, of heb je meerdere profielen, geconcentreerd in geografische clusters binnen de staat. Je kan bijvoorbeeld traditioneel landelijk staten hebben (wat neigt naar een Republikeinse stem) waar je toch grote stadskernen vindt (wat de Democraten ten goede komt). Of staten met een blanke bevolking, waar steeds meer hispanics (mensen met een Spaanstalige achtergrond) komen wonen. Dat spel van schuivend overwicht doet de staten swingen van Republikeins naar Democratisch, of omgekeerd.
(Lees verder onder de foto)
Noord-Carolina is een goed voorbeeld. Traditioneel was dat een typisch zuidelijke, landelijke en conservatieve staat van blanke tabaksboeren en een minderheid van lager opgeleide en sociaal achtergestelde African-Americans. Door de snelle ontwikkeling van universiteiten en spin-off-bedrijven is de stedelijke agglomeratie rond Raleigh, Durham en Chapel Hill aanzienlijk gegroeid. Dat trekt professionals aan van buiten de staat en verandert het demografisch en socio-economisch profiel van de bevolking. Zo is de staat een nieuw jachtterrein geworden voor Democraten: Obama won hier in 2008, maar verloor in 2012. Biden hoopt er opnieuw te kunnen winnen.
Nieuwe swingstates
Op die manier komen er nieuwe swingstates bij en vallen er oude zo stilaan uit het rijtje. Virginia bijvoorbeeld koos al drie presidentsverkiezingen na elkaar Democratisch: kan je dat nog een strijdstaat noemen?
Andere lijken daarentegen te veranderen van kamp en groeien uit tot een belangrijk strijdtoneel. Trump is er in 2016 in geslaagd om industriestaten in de Midwest (Michigan, Wisconsin en Pennsylvania) aan de Democraten te ontfutselen. Dit jaar is het daar een gevecht op het scherpst van de snee. De verschuiving in die oude industriestaten, van Democratisch naar Republikeins, heeft niet zozeer te maken met demografische ontwikkelingen, maar met een kanteling in het wereldbeeld van de bewoners - in dit geval van blanke arbeiders en kleine zelfstandigen. Naarmate de industrie daar bloedt door buitenlandse concurrentie verliezen ook de vakbonden aan kracht - en daardoor ook de eerder linkse kijk op de samenleving.
(Lees verder onder de foto)
Opvallend is evenwel dat er, tegelijk, nog méér typisch Republikeinse staten in het vizier komen van de Democraten. Arizona is zo’n staat, en daar was die trend al eerder zichtbaar. Dit jaar lijken zelfs Georgia en Texas, ooit rabiaat Republikeinse bolwerken, binnen het bereik te liggen van Joe Biden. Het zou een krachttoer zijn als hij daar won, maar het valt niet uit te sluiten.