Waar haalt Boris Johnson zijn monsterzege en wat gaat hij er nu mee doen?

Het was Boris Johnson op zijn best, toen hij vanmorgen zijn kiezers toesprak op het hoofdkwartier van de Conservatieve Partij. "What do we want?", riep hij. "Get brexit done!", antwoordden zijn aanhangers. Achter hem, op de lichtblauwe wand stond al een bordje met "People's Government". Johnson beloofde om de brexit meteen uit te voeren en te werken aan "één natie", met grote investeringen in onderwijs, infrastructuur en technologie.

Boris Johnson kan aan zijn mandaat beginnen met een meerderheid die de Conservatieven niet meer hadden gekend sinds de overwinning van Margeret Thatcher in 1987. De voorlopig 364 zetels geven hem een riante beslissingsmarge in het parlement. Labour likt zijn diep geslagen wonden en de Liberaaldemocraten mogen hun antibrexitplannen opbergen. Het is voorbij. De debatten, het getouwtrek, de betogingen, de protesten: ze zullen nog even blijven sudderen in de sociale media maar wellicht stilaan verstommen. 

De overwinning van de Conservatieven is geen overwinning dankzij Boris Johnson, maar veeleer ondanks Boris Johnson. De kiezers hebben eerst en vooral gekozen voor een eind aan de politieke en vooral economische onzekerheid die al drie jaar weegt op het Verenigd Koninkrijk. Of daarin een breuklijn zit tussen oud en jong, welgesteld en kansarm, dat moet nog worden geanalyseerd. 

Johnson heeft daardoor in verschillende vijvers kunnen vissen. Hij heeft stemmen gehaald bij Leave-stemmers bij de Conservatieven en de Brexitpartij, maar zelfs tot diep in de traditionele Labourgebieden. Tegelijk zijn zijn eigen partijleden die in de Europese Unie wilden blijven, niet massaal overgestapt naar de Liberaaldemocraten.  Het drama voor het "Remain-kamp" is dat de kiezers niet wisten voor wie ze moesten stemmen. Jo Swinson van de Liberaaldemocraten heeft niet genoeg overtuigd en de "neutrale" houding van Labourleider Corbyn was duidelijk noch vis noch vlees.

(Lees voort onder de foto van Corbyn.)

Bij Labour is er nog meer aan de hand. Het hele Corbynisme heeft gefaald. Partijleider Jeremy Corbyn voerde een harde linkse lijn tegen sociale ongelijkheid en deed onrealistische beloftes. Hij beloofde gratis onderwijs en gezondheidszorg waar hij anderen voor wilde doen betalen. Daar trapt de Britse kiezer anno 2019 niet meer in, zeggen sommige Labourparlementsleden nu.

Parlementslid Caroline Flint die vannacht haar zetel verloor na 22 jaar, zei vanmorgen dat ze tegenover haar kiezers op twee fronten moest vechten: ze moest hen over hun weerzin helpen tegen Corbyn als premier én zijn dubbelzinnige houding over de brexit verdedigen. Dat heeft duidelijk niet gewerkt. Corbyn zegt dat hij voorlopig nog niet opstapt. Maar het is zeer de vraag of hij met dit resultaat nog het vertrouwen heeft om tijdens de cruciale maanden die komen, aan het hoofd te kunnen blijven staan van de tweede partij van het Verenigd Koninkrijk.

(Lees voort onder de foto van Nicola Sturgeon.)

Premier Johnson mag beweren dat hij voor eenheid in het land heeft gezorgd. Maar dat klopt niet. De Schotse nationalistische SNP van Nicola Sturgeon heeft haar score van 35 naar 48 zetels zien stijgen. Sturgeon zegt dat ze nu een mandaat heeft gekregen om te gaan voor een tweede onafhankelijkheidsreferendum. De spanning met Londen zal de volgende maanden alleen maar toenemen.

Omgekeerd heeft de Noord-Ierse unionistische DUP 2 zetels verloren, ze strandt op 8. De partij zal op die manier minder haar stempel kunnen drukken op het brexitdebat in het parlement en misschien zal Noord-Ierland daardoor ook politiek en economisch meer worden afgescheiden van de rest van het koninkrijk in de brexitonderhandelingen. 

De Britten weten nu dat die brexit er komt, maar nog niet hoe hun toekomst er zal uitzien, want Johnson ging nooit verder dan zijn campagneslogan "get brexit done" en vage toekomstbeloftes over een grote natie met controle over zijn eigen grenzen. In het parlement heeft Johnson een comfortabele meerderheid om het uitstapakkoord met de Europese Unie goed te keuren voor 31 januari. Maar de Britten zullen nu vaststellen dat de eigenlijke uitstap niet van een leien dakje zal lopen en veel geld zal kosten. 

Welke richting zal Johnson inslaan? Als hij zijn neoliberale achterban volgt en aanstuurt op een zeer vrij handelsakkoord met de Verenigde Staten, zonder veel regelgeving, dan zal dat zijn kansen verkleinen op een handelsakkoord met de Europese Unie. In dat geval zal de hoop op een snelle afwikkeling en economische welvaart snel verdwijnen.

Premier Johnson zegt dat hij het vertrouwen van de kiezer zal belonen. Hij beseft goed dat hij ook strategische kiezers overstag heeft doen gaan, die het in andere tijden nooit in hun hoofd zouden hebben gehaald om voor de Conservatieven te stemmen. "Ik dank hen die met trillende hand hun brief in de stembus hebben gestoken", zei Johnson.

Daar zitten ook Labourkiezers bij die voor de brexit hebben gestemd of tegen Corbyn, maar die diep in de sociale problemen zitten. Mensen uit de oude industriële regio's die nu hun Conservatieve parlementslid ook zullen afrekenen op hun sociale bekommernissen. Zij zullen willen zien dat er ziekenhuizen komen, sociale woningen en beter onderwijs. Zal premier Johnson met hen gaan rekening houden en zijn beloftes uitvoeren op het vlak van gezondheidszorg en de huisvesting? Of blijft hij dansen naar de pijpen van neoliberalen als Priti Patel en Jacob Rees-Mogg en krijgen vooral de bedrijfsleiders en bankdirecteurs hun zeg? 

De Britten zijn op vrijdag 13 december wakker geworden in een land met een leider die stevig in het zadel zit. Maar hij zal de volgende dagen en weken zijn kaarten op tafel moeten leggen. 

Bekijk hier het verslag van "Het Journaal" over de zege van Boris Johnson: