Blootstelling aan lood: hoe komt het in ons lichaam terecht en wat zijn precies de gevaren?

De loodwaarden in het bloed van kinderen die in de buurt wonen van het metaalverwerkend bedrijf Umicore in Hoboken (hoofdfoto) zijn onlangs weer gestegen, en de fabriek wil zelfs gezinnen die zouden verhuizen weg van de fabriek, een financieel voorstel doen. Maar hoe gevaarlijk is lood eigenlijk? We schetsen het kort in enkele vragen en antwoorden. 

Lood kan op verschillende manieren in ons lichaam terechtkomen: via de mond (en ons maag-en darmstelsel), via de ademhaling (longen) en via de huid. De opname via de ademhaling (bijvoorbeeld bij wie naast een vervuilende fabriek woont) gebeurt het snelst, het lood komt er vrijwel meteen in het bloed.  

Het kan ook via voeding of vervuild drinkwater (in loden drinkwaterleidingen in oude huizen bijvoorbeeld), en het is zo dat baby's en jonge kinderen lood sneller en makkelijker zullen opnemen, zegt professor Vera Rogiers (VUB). "De potentiële opname is ook groter bij zwangere vrouwen, die het dan via de placenta aan de foetus doorgeven." Op die manier kan een ongeboren kind al een extra last meedragen. 

Als het gaat over loodvervuiling, moeten we niet enkel naar Umicore of bepaalde fabrieken kijken, zegt toxicoloog Jan Tytgat (KU Leuven): lood is ook te vinden in bijvoorbeeld oude loden pijpen, vooral in oude woningen werd lood nog gebruikt in de waterleiding. Of in oude verf, en vroeger kon het zelfs in behangpapier zitten.

Maar het kan evengoed in ons voedsel zitten: in orgaanvlees bijvoorbeeld, of in schelpdieren zoals mosselen en oesters, als die bijvoorbeeld in vervuild (zee)water zijn opgegroeid, zegt Tytgat. Of zelfs in bladgroente uit de moestuin, als die geteeld zou zijn in gebied vervuild door lood.  

Reden tot paniek is er niet: de normen zijn streng en er is veel verbeterd. Zo werd loodhoudende benzine al een hele tijd geleden verboden, net als loodhoudende verf. "Een beroepsschilder kon zich vroeger na zijn loopbaan aanhoudend moe voelen en hoofdpijn hebben, van een leven lang te werken met loodhoudende verf. Maar dat is verleden tijd", zegt Tytgat. Ook de normen voor ons drinkwater zijn verstrengd.

Samengevat: vooral historisch vervuilde sites en locaties in de buurt van bepaalde fabrieken zijn momenteel te mijden. Net bij dat laatste schuilt het probleem in Hoboken, in de wijken Moretusberg en Hertogvelden. 

Zoals hierboven geschetst zullen kinderen sneller lood opnemen. En een langdurige blootstelling aan te hoge loodwaarden kan net voor hen een negatieve impact hebben op het lichaam. "Het remt de vorming van rode bloedcellen af, wat kan leiden tot anemie of bloedarmoede", zegt toxicoloog Jan Tytgat van KU Leuven. "Dat heeft op zijn beurt dan een effect op de zuurstoftoevoer naar de organen, bijvoorbeeld naar de hersenen." 

Aangezien de organen van kinderen nog in volle ontwikkeling zijn, zijn zij er extra kwetsbaar voor. Er zijn ook studies die een verhoogde blootstelling aan lood koppelen aan een lager IQ.

"Bij kinderen die een chronisch probleem hebben met loodopname, en van wie de moeder al belast was, kan dat leiden tot een achterstand in groei en ontwikkeling", zegt Vera Rogiers. "Kinderen die een tekort aan vitamine D hebben, of slechte voeding eten, zijn het meest kwetsbaar. Zij zijn meestal sowieso al wat minder goed van gezondheid."  

Bij volwassenen zou het beperkt blijven tot meer vermoeidheid en een verminderde eetlust, en een eventuele impact op organen als de lever of de nieren. 

Naast de hersenen kunnen ook andere organen te lijden hebben onder verhoogde loodconcentraties. De nieren moeten het lood uit ons lichaam proberen te filteren en krijgen er dus mee te maken. Zelfs lage loodwaarden zouden al schadelijk zijn voor de nieren, maar bij landurige blootstelling dreigt nierfalen. Ook de lever kan schade ondervinden.

Terwijl ons lichaam probeert om via de urine lood af te voeren, stapelt het goedje zich sowieso (in heel kleine hoeveelheden) op in ons lichaam tijdens onze levenscyclus.

"Lood is typisch aan het leven op aarde en komt van nature voor in de aardkorst en in ertsen", zegt Rogiers. "We krijgen het sowieso binnen in het lichaam en dragen dat dan ons hele leven mee. Het lood wordt voor een deel afgevoerd, maar neemt in totaliteit toch toe. Iemand kan bijvoorbeeld 120 milligram lood in het lichaam hebben, waarvan 70 mg in de beenderen. Die 120 mg kan nog makkelijk oplopen in functie van de leeftijd en aangroeien tot 400 mg zonder problemen te geven bij volwassenen." 

 "Het kan voor een deeltje calcium vervangen bij de opbouw van ons skelet", vult Tytgat aan, maar hij relativeert wel: "Kwik - een ander zwaar metaal, red. - is in dit opzicht veel gevaarlijker. Zolang we niet een bepaald niveau overschrijden, is er geen probleem en kunnen we gerust wat lood hebben.

Ook hier geldt opnieuw de vuistregel: vermijd een langdurige verhoogde blootstelling aan lood.