AFP or licensors

Artsen Zonder Grenzen over 3 jaar EU-Turkije deal: "Vluchtelingen worden tegengehouden in mensonterende omstandigheden"

De Belgische Caroline Willeman werkt al een jaar lang in Griekenland. Het is moeilijk in woorden te vatten wat hier gebeurt, getuigt ze vanop het eiland Lesbos. Ze coördineert er twee ziekenhuizen die proberen de hoogstnoodzakelijke medische hulp te bieden aan mensen die vastzitten in overbevolkte kampen.

Precies drie jaar geleden kondigde de Nederlandse premier Rutte glunderend aan dat het door hem onderhandelde akkoord bezegeld was: "Dit is een buitengewoon belangrijke stap om de gevaarlijke, irreguliere oversteek tussen Turkije en Griekenland te beëindigen".

Wat was die deal ook alweer?

Kort samengevat: de Turkse kustwacht moet vluchtelingen en migranten tegenhouden. Wie er toch nog door raakt en in Griekenland aankomt, wordt terug naar Turkije gestuurd.

In ruil komen er een aantal Syrische vluchtelingen vanuit Turkse opvangkampen naar Europese landen. En Turkije krijgt ook geld van de EU voor de bijna 3 miljoen vluchtelingen die er bescherming zoeken. Daarnaast is er ook de belofte dat de gesprekken over de toetreding van Turkije tot Europa zouden heropenen en dat de reisvisa voor Turken versoepeld worden.

Gevolgen in de praktijk

De uitvoering van het akkoord verloopt moeizaam. Het enige wat een succes zou kunnen genoemd worden, is de spectaculaire daling van vluchtelingen en migranten die in Griekenland arriveren. Van meer dan een miljoen in 2015-2016 tot nog een paar tienduizend per jaar nu. En wie nog arriveert wordt op de eilanden tegengehouden in opvangkampen oftewel "hotspots".

"De gevolgen van die EU-Turkije deal is wat wij dagelijks zien als artsen", vertelt Caroline Willeman vanuit Lesbos "en dat is net waarom we ons daar zo boos over maken." De vluchtelingen en migranten zitten in de overheidskampen opeengepakt in mensonterende omstandigheden. "Ze schuilen in zomertentjes of krotten die ze bouwen met wat plastic of karton dat ze vinden. Bij temperaturen rond het vriespunt en de dagenlange regens is het onmogelijk om warm en droog te blijven."

Ouders worden hier gedwongen om te kiezen tussen het wassen van hun baby's en kinderen of ze warm houden.

Artsen Zonder Grenzen behandelt kinderen en volwassenen voor de directe gevolgen daarvan: "Luchtweginfecties, maar ook huidziekten zoals schurft en luizen. Als er duizenden mensen zo dicht opeen zitten die nauwelijks de mogelijkheid hebben om zich te wassen en zonder propere toiletten zitten, dan krijg je dit soort toestanden."

Het succesverhaal

Over wat er in Griekenland gebeurt, hoor je de politici van de Europese landen niet meer praten. Omdat er bijna geen vluchtelingen en migranten meer raken, lijkt de opzet geslaagd. Maar het terugsturen naar Turkije lukt bijna niet: slechts 1.838 mensen op drie jaar tijd. Op vrijwillige basis boden Europese landen 22.005 vluchtelingen een hervestiging aan.

"Ik kan alleen maar zeggen dat het klopt dat er minder mensen hier aankomen", bevestigt Caroline Willeman vanop Lesbos "maar de situatie voor de mensen die wel nog aankomen is absoluut onacceptabel. Ze zitten hier maanden tot zelfs jaren vast voor ze naar het vasteland worden overgebracht of naar Turkije. En het gaat in het overgrote deel van de gevallen om vluchtelingen die uit oorlogsgebied komen: Syriërs, Afghanen, Irakezen en Congolezen."

Opgelost?

"Griekenland krijgt geld van de EU om de vluchtelingen en migranten op te vangen, dat klopt. Maar het is makkelijk om met wat geld je verantwoordelijkheid te ontlopen", klinkt het bij Caroline Willeman. "Ik stel me ook de vraag: waar zijn al die mensen die niet meer aankomen? Er woedt nog altijd een oorlog in Syrië en Afghanistan. Ik vind het heel cynisch om het een succes te noemen dat al deze mensen de Europese grens niet meer kunnen bereiken."

Meest gelezen