Noordpool warmt drie keer sneller op, blijkt uit allesomvattende studie: "Ik ben geschrokken," zegt co-auteur
Er is een nieuwe overzichtsstudie over de toestand van de ecosystemen aan de Noordpool, waarin alle beschikbare gegevens gebundeld zijn over de periode tussen 1971 en 2017. "Wat ik het meest onthutsende vind aan het nieuwste rapport? Het is moeilijk om er iets uit te pikken, maar ik denk toch vooral aan het feit dat de verandering steeds sneller gaat, drie keer zo snel momenteel als voorheen", vertelt onderzoeker Bert Wouters, die er zelf aan meeschreef, aan VRT NWS.
Dat de Noordpool sneller opwarmt dan de rest van de wereld, wisten we al. Maar de nieuwste cijfers uit een allesomvattend rapport, waar de Nederlandse omroep NOS vandaag over bericht, hebben zelfs de wetenschappers zelf verbaasd.
De opwarming van het noordpoolgebied tijdens het koude seizoen (oktober tot mei) gaat bijna drie keer sneller (x2,8) dan de rest van het noordelijk halfrond, zo blijkt uit de analyse van gegevens over 46 jaar. In concrete cijfers betekent dit dat de gemiddelde jaartemperatuur in 2017 met 2,7 graden Celsius was gestegen in het noordpoolgebied tegenover 1971 (ter vergelijking: wereldwijd zitten we nu aan ongeveer 1 graad, maar dan wel over ruim 100 jaar bekeken). In het koude seizoen gaat het over 3,1 graden, in het warmere seizoen (juni-september) over 1,8 graden.
Hogere temperaturen en andere neerslagpatronen hebben heel wat veranderingen in gang gezet: de lucht is er gemiddeld vochtiger, er zijn veel meer wolken, en het regent vaker. De sneeuwgrens schuift verder naar achteren, zoals in Groenland, en naast het zee-ijs gaat ook het landijs veel sneller achteruit. Ook de omkering van de permafrost zet zich in sneltempo door. (lees door onder de video)
Bekijk hier een video van het Arctic Monitoring & Assessment Programme (AMAP) waarin de veranderingen worden opgesomd:
Rapport bestudeerde ook hele ecosysteem
Maar het gaat om meer dan temperatuur en smelten van ijsmassa's. De brede onderzoeksgroep heeft ook de eco-respons op de ingrijpende veranderingen onderzocht. Er is sprake van een domino-effect waarbij de natuur verstoord raakt.
Er is dan wel meer groen, maar de toendra en de planten komen steeds vroeger in het jaar in bloei. Daardoor gebeurt het dat er nog geen insecten zijn die de planten kunnen bestuiven. Er is ook bewijs dat er meer bosbranden plaatsvinden door blikseminslagen uit onweders, omdat samen met de temperatuur en de neerslagintensiteit het aantal bliksems verhoogt. Anderzijds worden bepaalde gebieden steeds groener: struiken en bomen palmen langzaam de vlaktes van de voormalige permafrost in en de taiga-wouden worden dichter.
Vroeger bloeiende natuur kan een mismatch veroorzaken met insecten voor bestuiving
De Belgische onderzoeker Bert Wouters, actief aan de universiteiten van Delft en Utrecht, heeft meegeschreven aan het rapport.
Wouters zelf concentreerde zich op het landijs, maar toen hij het overkoepelende rapport zag, was ook hij verrast: "Ik ben toch wel geschrokken, ja. Zelf werk ik veel met landijs, tegenwoordig is iedereen in de wetenschap heel erg geconcentreerd op zijn eigen vakgebied. Maar dit rapport geeft dus een overkoepelend beeld, en dat is ook het mooie eraan."
In de jaren 70 en 80 gebeurde er nog relatief weinig, maar nu gaat het allemaal zoveel sneller
"Wat ik het meest onthutsende vind? Dat is moeilijk, maar als ik er iets zou uitpikken, dan is het dat het allemaal véél sneller gaat." Wouters geeft een voorbeeld uit zijn eigen vakgebied, het landijs: "In de jaren 70 en 80 gebeurde er eigenlijk nog relatief weinig, maar daarna is het drie keer sneller gegaan."
Tussen 1986 en 2005 was het netto massaverlies 150 kubieke kilometer per jaar, maar voor de periode 2005 tot 2015 is er sprake van een netto ijsverlies van 450 kubieke kilometer per jaar. "Dit komt overeen met 14.000 ton water extra in de oceaan, elke seconde", stipt Wouters aan.
De veranderingen op de Noordpool kunnen ook een grote invloed hebben op ons weerbeeld, zeker als de polaire vortex verstoord wordt.
"Arctisch gebied is ons early warning system"
"Het Arctische gebied warmt 2 tot 3 keer sneller op dan het globaal gemiddelde, vanwege terugkoppelingen met het verdwijnen van het ijs, en wordt om die reden al lang beschouwd als het 'early warning system' van de planeet", zegt klimatoloog en glacioloog Philippe Huybrechts (VUB). Het kanariepietje in de koolmijn, als het ware, dat als eerste naderend onheil aangeeft.
"Nu we 50 jaar meetgegevens op een rijtje hebben, zien we hoe diepgaand de noordpool al veranderd is, volledig in lijn met wat al lang verwacht werd als gevolg van het broeikaseffect."
Nu we 50 jaar meetgegevens naast elkaar hebben, zien we hoe diepgaand de noordpool al veranderd is
Huybrechts somt op: "Hogere temperaturen en meer neerslag (omdat warmere lucht meer vocht kan bevatten) hebben geleid tot het versneld afsmelten van landijs (wat bijdraagt tot een hoger zeeniveau), afname van zee-ijs (wat de opwarming versterkt), intensificatie van de hydrologische cyclus, hogere temperaturen en afsmelting van de permafrost, meer plantengroei, minder lange sneeuwbedekking, etc.... "
De gevolgen blijven niet beperkt tot het Arctische gebied, waarschuwt de professor, en hebben globale gevolgen (zeeniveau, waarschijnlijk effect op weerpatronen in het noordelijke halfrond (grotere persistentie van koudegolven/hittegolven), enz.