Da Vinci's "Mens van Vitruvius" dan toch naar het Louvre
De kogel is door de kerk: de "Mens van Vitruvius", het iconische kunstwerk van Leonardo Da Vinci, mag dan toch van Italië naar Frankrijk gaan. De prent zal er tentoongesteld worden in een grootse expo in het Louvre, ter gelegenheid van de 500e verjaardag van Da Vinci's overlijden. Een Italiaanse erfgoedorganisatie had een klacht ingediend omdat ze vreest dat het delicate werk blijvende schade zal oplopen, maar die klacht is verworpen. En ook eerder deed de mogelijke verhuizing van de "Mens van Vitruvius" al stof opwaaien.
De "Mens van Vitruvius", het is een van de meest bekende kunstwerken uit de geschiedenis. Een prent in inkt die een man in een stelsel van allerlei lichaamsverhoudingen toont, omstreeks 1490 getekend door de Italiaanse kunstenaar en wetenschapper Leonardo da Vinci. Zowel het kunstwerk als de artiest is voor velen het symbool van de renaissance en het humanisme, waarbij de mens, en niet langer religie, centraal staat.
Dit jaar is het 500 jaar geleden dat Leonardo da Vinci overleed. Ter gelegenheid daarvan opent in het Louvre in Parijs volgende week een grootse overzichtstentoonstelling met topwerken van de Italiaanse renaissancemeester. Het Louvre bezit zelf 5 originele schilderijen en 22 tekeningen van Da Vinci omdat hij een tijdje in Frankrijk woonde en daar ook stierf.
Het museum wilde graag ook enkele originelen van Da Vinci uit Italië laten overkomen, waaronder de "Mens van Vitruvius". Dat wordt bewaard in de Gallerie dell'Accademia in Venetië. Maar de wens om het kunstwerk tot in Parijs te krijgen, bleek niet zo makkelijk in te willigen.
"Leonardo is een Italiaan"
In 2017 al bereikten Frankrijk en Italië een akkoord om de werken uit te lenen. Een akkoord dat in het najaar van 2018 op de helling kwam te staan toen de populistische regering van de Vijfsterrenbeweging en de Lega in het zadel kwam. Italië wilde de werken niet uitlenen omdat "Leonardo een Italiaan was" en "de Fransen niet alles kunnen krijgen".
Intussen is alweer een nieuwe regering aan de macht in Italië en werden de plooien tussen de twee landen gladgestreken. Italië zal de kunstwerken van Da Vinci uitlenen aan Frankrijk, en in ruil leent Frankrijk volgend jaar kunstwerken van schilder Raphaël uit voor een grote tentoonstelling in de Scuderie del Quirinale in Rome, 500 jaar na diens overlijden.
In september werd de overeenkomst officieel getekend, maar daarmee was de kous nog niet af.
"Te delicaat om tentoongesteld te worden"
Italia Nostra, een organisatie die zich bezighoudt met cultureel erfgoed, diende een klacht in. "De 'Mens van Vitruvius' is te fragiel om te reizen en tentoongesteld te worden", luidde het. Het is een delicaat werk, getekend in inkt, op papier. Italia Nostra vreest dat het blijvende schade kan oplopen. De originele prent wordt bewaard in een speciale, afgesloten ruimte, waar het beschermd wordt tegen licht en waar ook de temperatuur gemonitord wordt. Het wordt slechts heel zelden tentoongesteld.
In afwachting van een uitspraak werd het akkoord voorlopig opgeschort. Maar gisteren heeft de rechtbank geoordeeld dat de "Mens van Vitruvius" toch naar Parijs mag vertrekken. "In het verleden zijn al andere delicate prenten ontleend aan het buitenland", luidt het. De rechters noemen "De val van Phaeton" van de Italiaanse artiest Michelangelo, een tekening in houtskool op papier, die bewaard wordt in het British Museum in Londen.
De rechters voegden eraan toe dat de overzichtstentoonstelling in het Louvre een "uitzonderlijke wereldwijde relevantie" heeft en dat Italië zijn "kunsthistorisch potentieel wil maximaliseren". Vanaf volgende week te zien dus in het Louvre, de "Mens van Vitruvius" van Leonardo da Vinci, naast andere topstukken als "De slag bij Anghiari" en de "De aanbidding der Wijzen", allebei ontleend van de Galleria Uffizi in Firenze.
(tekst gaat verder onder de foto)
Wat is het belang van de "Mens van Vitruvius"?
Leonardo da Vinci baseerde zijn "Mens van Vitruvius" op het werk van de Romeinse architect en ingenieur Vitruvius die leefde van ongeveer 85 tot 20 voor Christus. Zijn "De architectura" is zo ongeveer de belangrijkste bron over de klassieke bouwkunde die er bestaat. In dat werk beschrijft hij ook de verhoudingen en de bouw van het menselijk lichaam. Volgens hem kan het lichaam precies in een omgeschreven cirkel of vierkant passen, met de navel als middelpunt.
Doorheen de geschiedenis zijn meerdere afbeeldingen van een "Vitruviusman" gemaakt, maar de bekendste is wel die van Leonardo Da Vinci. "Het is een uiterst goed afgewerkte tekening met pen en inkt die beknopt een intellectueel idee weergeeft", legt kunstprofessor Joanne Allen van de American University in Washington D.C. uit aan BBC. "Het is geen schets of een wetenschappelijke observatie, of een voorbereidende tekening voor een schilderij."
Leonardo gebruikte twee perfecte vormen, de cirkel en het vierkant, die de hemel en de aarde voorstelden. En hij plaatste de mens in het centrum. Perfectie en eenheid maken dit een van de meest belangrijke kunstwerken van de Italiaanse renaissance.
"Leonardo plaatste de navel niet meer in het middelpunt van de cirkel, zodat het geheel klopte, en dat was voordien nog niet op zulke overtuigende wijze gedaan", zegt Allen. "Hij gebruikte twee perfecte vormen, de cirkel en het vierkant, die tot dan toe historisch de hemel en de aarde voorstelden. En hij plaatste de mens in het centrum."
"De thema's van het werk, perfectie en eenheid, maken het een van de meest belangrijke kunstwerken van de Italiaanse renaissance", zegt Allen.