De grens tussen Noord-Ierland en Ierland, struikelsteen van de brexit?
Brexit-minister Dominic Raab kan het ontwerpakkoord niet steunen vanwege de regeling over Noord-Ierland, en neemt dus ontslag. Maar waarom is het grensdossier zo'n struikelsteen?
Na 29 maart 2019 (de brexit) , zal een deel van het Ierse eiland (namelijk Ierland) bij de Europese Unie blijven horen, een ander deel (Noord-Ierland) niet meer. Noord-Ierland wordt immers door Londen bestuurd, dat de Europese Unie loslaat. Dat wordt een complexe situatie, die bovendien besmet lijkt door politieke vetes uit het verleden : "the troubles."
Hoe ziet die grens er uit?
De grens tussen Noord-Ierland en Ierland is zo'n 500 kilometer lang. Er zijn een kleine 300 grensovergangen die vaak op een wirwar van weggetjes liggen over groene heuvels. De grens slingert zich door een landschap van weiden, hagen, bomen en heggen. Op dit ogenblik is de grens tussen Ierland en Noord-Ierland "onzichtbaar". Idyllisch dus, maar dat is dan zonder de economie en de politiek gerekend. Mensen en goederen kunnen nu nog vrijuit van Ierland naar Noord-Ierland en vice-versa. Ierland en Noord-Ierland liggen immers beide binnen de Europese Unie. Maar dat verandert dus na de brexit. Kan de grens blijven zoals ze is, dat is de inzet van het debat.
Het spookbeeld van de 'harde grens'
Na de tweede Wereldoorlog zag de toestand er nochtans helemaal anders uit. De meeste grensovergangen werden in de jaren 50 geblokkeerd door de Britten. Ze barricadeerden of bliezen hier en daar een weg op. De oorzaak : het opkomend streven van veel (katholieke) Ieren om heel het Ierse eiland te bezitten. Met andere woorden, veel katholieke Ieren wilden dat Noord-Ierland (waar veel protestanten wonen) deel zou uitmaken van de Ierse staat. Maar dat liet Londen uiteraard niet toe.
De Ierse naam voor een burgeroorlog? "Troubles"
In 1969 ging het mis. In Noord-Ierland kwam het tot niet minder dan een burgeroorlog tussen katholieken en protestanten. Belfast, Londonderry, de namen van steden werden synoniemen voor geweld en terreur. In iets meer dan twintig jaar tijd kwamen meer dan 3600 burgers, politieagenten en militairen om het leven. De burgeroorlog veroorzaakte trauma's aan beide zijden. "The Troubles", zo verwijzen katholieke en protestantse Noord-Ieren samen naar die zwarte bladzijde uit hun geschiedenis. Gelukkig stopte het geweld. De vrede werd in 1998 officieel bezegeld met het 'Goede Vrijdag-akkoord'. Er volgden jaren van vrede. En de economie deed het goed, dat hielp ook... Al blijven de demonen van het verleden op de achtergrond aanwezig : een kleine fractie van katholieken en protestanten heeft het geweld nog niet helemaal afgezworen, maar voorlopig blijft het beest onder controle.
Bloeiende economie als motor van vrede
Veel Ieren en Noord-Ieren die hun geluk aan de vrede en aan de bloeiende economie te danken hebben zijn bang. Uiteraard duikt het nog onverteerde spookbeeld van de 'harde grens' weer op. Zelfs een harde economische grens zou rampzalige gevolgen hebben. Stel u voor : ellenlange files van personen- en vooral vrachtwagens. Die moeten na de brexit in principe allemaal gecontroleerd worden. Want een Europese basisregel, "vrij verkeer van personen en goederen", zal niet meer gelden voor de grens tussen Noord-Ierland en Ierland. Iedereen met gezond verstand is het erover eens: zo een situatie zou een bedreiging zijn voor de politieke vrede en de economische welvaart.
De mossel-noch-vis-overeenkomst
Wat na de onderhandelingen tussen premier May en de Europese Unie, uit de bus is gekomen, lijkt niet meteen op een definitieve ontmijning van een tikkende tijdbom. In Noord-Ierland zullen na de brexit andere regels gelden dan in de rest van het Verenigd Koninkrijk. Noord-Ierland zal dichter blijven aanleunen bij de Europese Unie dan de rest van het land. Brexit-minister Dominic Raab klaagt dan ook dat dat niet in overeenstemming is met de beloftes die zijn partij gedaan heeft aan de bevolking.
Theresa May : de eenzaamste premier ter wereld
Enige overmoed is Theresa May niet vreemd. Zo riep de Britse premier verkiezingen uit omdat ze ervan overtuigd was dat ze die zou winnen. Die verkiezingen werden een kleine ramp voor haar Conservatieven. Maar ze trad niet af en bleef consequent : "Brexit means brexit", herhaalde May keer op keer. Met andere woorden, het Britse volk heeft in een referendum beslist, en we gaan de wil van dat Britse volk uitvoeren (ook al was Theresa May zelf tegenstander van de brexit). Helaas is Theresa May de premier van een verdeeld kabinet en krijgt ze het ook vanuit haar eigen politieke rangen hard te verduren. Theresa May is al maandenlang aan het dansen op een slappe koord; veel van haar tegenstanders hopen dat ze vroeg of laat haar evenwicht zal verliezen
De politiek sluipschutters : de 'harde Brexiteers' enerzijds, de 'DUP' anderzijds
May ligt van twee kanten onder vuur. De 'harde Brexiteers', met als boegbeeld de flamboyante gewezen minister van Buitenlandse Zaken Boris Johnson (nota bene een partijgenoot van May) willen een radicale breuk met de Unie. Als het 'Brexit means brexit' is, dan heeft het voortzetten van een douane-unie geen zin, vinden ze. Johnson en co willen vrij handelsakkoorden sluiten met landen die ze zelf uitkiezen. Ze willen af van de bemoeienis vanuit Brussel, economisch en politiek. Volgens de die-hard-brexiteers maken het ontwerp-akkoord en de 'oplossing' voor de grens tussen Ierland en Noord-Ierland van Groot-Brittannië een vazalstaat van de Europese Unie (Van enige overdrijving houden de Britten wel. Enkele harde brexiteers namen gisteren het woord 'slavenstaat' in de mond.) Bovendien pikken de harde Brexiteers het niet dat Noord-Ierland een speciaal statuut zou krijgen, al dan niet tijdens een overgangsperiode. Dat zou dan weer betekenen dat er wordt getornd aan de éénheid van de staat, van Groot-Brittannië. Daar zijn de Britten nogal gevoelig voor...
Anderzijds is er de DUP. Voluit : The Democratic Unionist Party. Daarin zitten de politieke erfgenamen van wijlen Ian Paisley, de charismatische protestantse dominee uit Noord-Ierland die niet van toenadering tot de katholieke Ieren wou weten. De DUP stelt harde eisen in de Ierse grenskwestie. Met andere woorden, volgens hen mag er niet gerommeld worden aan de grens tussen Ierland en Noord-Ierland. Noord-Ierland moet immers honderd procent Brits blijven. Moet Theresa May zich dat aantrekken? En of. May heeft de DUP nodig om een meerderheid in het parlement achter zich te krijgen. Begin er maar aan, Mrs Prime Minister...
VIDEO: Een echte grens tussen Noord-Ierland en Ierland? Dat is iets waar velen, en zeker de inwoners van het Noord-Ierse stadje Newry, niet op zitten te wachten.
