Nigel Farage zet schouders onder nieuwe "Brexit Party"

De Porsche van Peter Reeve scheurt met een rotvaart over de smalle plattelandswegen van Oost- Engeland. We zijn enkele weken voor de Europese verkiezingen van 2014, en ik volg dit UKIP-raadslid een hele dag, omdat ik te weten wil komen wat voor een partij UKIP nu eigenlijk is. Daarnet heeft Peter eigenhandig de plaatselijke openbare toiletten gereinigd (zie video). Jawel. Nu, achter het stuur van zijn Porsche, vertelt hij honderduit over zijn partij, die “noch links, noch rechts is”, maar “extreem liberaal, zelfs libertair”, dat ze tegen een grote overheid is, tegen belastingen, en dat hij daarom zelf de handen uit de mouwen steekt om zijn dorp, Ramsey, schoon te houden.

Reeve is populair in Ramsey. Iedereen kent er Peter Reeve. Hij zit altijd keurig in het driedelig pak, en hij is rad van tong en sympathiek. Dat van die toiletten, dat is een gimmick natuurlijk, maar het heeft Reeve wel nationale bekendheid gegeven. Raar of bizar zou ik hem niet noemen. Veeleer excentriek. Er zitten wel meer excentriekelingen bij UKIP. Maar nu, vijf jaar later, is de partij helemaal ontspoord.

De lijst van UKIP-prominenten die uit de bocht zijn gegaan, is schier eindeloos. Ene noemde zwart Afrika ooit “bongobongoland”. Een andere klaagde dat een homoseksuele ezel zijn paard had verkracht. David Cameron noemde UKIP ooit een partij van “malloten, zwakzinnigen en racisten”. Bij de Europese verkiezingen, enkele weken na ons bezoek aan Ramsey, werd UKIP wel de grootste Britse partij.

Op den duur werd het gedrag van zijn partijgenoten zelfs Nigel Farage te veel. De bom barstte toen UKIP besliste om Tommy Robinson in de armen te sluiten, de voormalige leider van de uiterst rechtse English Defence League en net vrijgelaten uit de gevangenis. Dat deed voor Farage de deur dicht. Hij verliet de partij.

Het lot van UKIP leek al bezegeld na het brexitreferendum van juni 2016. De partij had toen immers haar doel, haar enige doel, bereikt: het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie lichten. Maar Farage hield wel een stok achter de deur: mocht de regering ooit beslissen om de brexit niet te laten doorgaan, of de brexit uit te stellen, of een brexit light door te voeren, dan zou hij weer in de politiek stappen. Daar acht hij nu de tijd rijp voor.

Sinds eerste minister Theresa May de stemming over het brexitakkoord in het Lagerhuis half december uitstelde, is de brexit geen millimeter dichterbij gekomen. Het parlement heeft zichzelf vastgereden in procedurekwesties, getuige de nagenoeg onoverzichtelijke reeks amendementen waar het de voorbije weken over heeft gestemd, en waar voorlopig geen eind aan lijkt te komen. Geen kat die nog weet waar ze nu precies over gaan.

De Brexit Party is een initiatief van een voormalig lid van de Conservatieve Partij, Catherine Blaiklock. Zij hoopt honderden, zo niet duizenden leden van de Tory’s over te kunnen halen om zich bij haar en Farage te voegen. Mochten de Britten toch nog, in weerwil van de brexit, in mei naar de stembus worden geroepen bij de Europese verkiezingen, dan laat zowel Blaiklock als Farage er weinig twijfel over bestaan dat de Brexit Party dan zal kandideren. 

Maakt de partij kans bij die verkiezingen? Ongetwijfeld. De Conservatieve Partij staat op springen, verdeeld als ze is tussen harde, zachte en antibrexiteers. Het ongeduld en ongenoegen over het beleid van Theresa May kunnen veel harde Conservatieve brexiteers over de streep trekken om het ondenkbare te doen: overstappen naar een andere partij.

Of de Brexit Party ook bij de nationale parlementsverkiezingen kan scoren, is twijfelachtiger. Het Britse meerderheidsstelsel maakt het nieuwkomers bijzonder moeilijk, zoals de van Labour afgescheurde Social Democratic Party in de jaren tachtig mocht ondervinden. UKIP haalde overigens bij de Lagerhuisverkiezingen van 2015 ook met haar bijna vier miljoen stemmen (12,6 procent) niet meer dan één zetel (ter vergelijking: met hun 4,7 procent wonnen de Schotse nationalisten er zesenvijftig). Het meerderheidsstelsel wil dat elk district één parlementslid naar Westminster stuurt, de man of de vrouw die in het district de meeste stemmen krijgt. Wie in bijvoorbeeld vijftig districten telkens de tweede plaats behaalt, stuurt niemand naar het Lagerhuis.

Toch is de oprichting van de Brexit Party op korte termijn een waarschuwings­schot in de richting van de Conservatieven. Ze legt elk individueel parlementslid het vuur aan de schenen, want in 2015 was in veel districten het verschil tussen Conservatieven en UKIP'ers minimaal. En was die dreiging aan de rechterzijde niet een van de redenen voor toenmalig eerste minister David Cameron om het infame brexitreferendum van juni 2016 uit te schrijven?