De lockdown deed ons fietsen als nooit tevoren. Wordt de drukte op de fietspaden vanaf juni onhoudbaar?

Tijdens de lockdown reden we veel minder vaak met de auto maar opvallend is dat we in volle coronacrisis – pakweg tussen midden maart en eind april – wel even vaak de fiets bleven gebruiken. Telraam.net, dat met behulp van sensoren en camera’s op honderden plaatsen in Vlaanderen op gewest- en lokale wegen het aantal auto’s, vrachtwagens, fietsers en voetgangers telt, biedt een interessante blik op de evolutie van onze verplaatsingen in steden en dorpen.

De grafiek hieronder toont de relatieve verhoudingen tussen het aantal getelde auto’s, vrachtwagens, fietsers en voetgangers sinds het begin van de coronacrisis. 

De ‘baseline’ is de week van 2 maart, voor corona dus. Week 1 t.e.m. 7 is de periode van de (volledige) lockdown. In de eerste weken van de lockdown zijn er in het algemeen veel minder verplaatsingen maar daarna stijgt het aantal voetgangers en fietsers, terwijl het aantal auto’s en vrachtwagens met 50 tot 60 procent daalt. Vooral fietsen wordt erg populair. Er zijn op sommige dagen zelfs méér fietsers dan voor de coronaperiode. Week 8 t.e.m. 9 is de periode van de eerste versoepelingen van de coronamaatregelen. Het aantal auto’s en vrachtwagens neemt flink toe maar ook de fiets blijft het goed doen.

Betekent dat nu dat we tijdens de lockdown vaker met de fiets naar het werk pendelden? Op zich kan je dat uit de cijfers van telraam niet afleiden. Daarvoor moet je over een langere tijd meten. Pendelen met de (elektrische) fiets zit sowieso al een hele tijd in de lift omdat sommige mensen de autofiles (voor corona) moe waren. Enkele onderzoeken, onder meer van VAB begin mei nog, lijken wel te suggereren dat sommige autopendelaars ook n.a.v. corona overstapten naar de fiets. Volgens VAB zou het gaan om 1 op de 10 automobilisten.

Ook mobiliteitsfederatie Traxio vermoedt dat veel autopendelaars tijdens corona over hun dagelijkse verplaatsingen zijn gaan nadenken en na corona willen overstappen op de fiets. Ze leidt dat af uit de stormloop op fietswinkels sinds 11 mei en vermoedt dat het advies van de overheid om het openbaar vervoer te vermijden en je met eigen middelen te verplaatsen ook een belangrijke rol speelt. Bovendien zouden veel Vlamingen door de reisbeperkingen deze zomer een fietsvakantie in eigen land overwegen. Dat jaagt de verkoop van fietsen natuurlijk verder de hoogte in.

Maar de mensen van telraam vermoeden toch dat het succes van de fiets tijdens de lockdown vooral met vrijetijdsverkeer te maken heeft. Zo brachten warme dagen duidelijk meer fietsers op de been en er was ook een sterk verband met de periode van de week: zaterdag en zondag zijn de fietsdagen bij uitstek.

De grafiek hieronder toont onder meer een duidelijk verband aan tussen de gemeten temperatuur en neerslag en het aantal fietsers op onze lokale wegen.

Telraam argumenteert dat het fietsverkeer in december, januari en februari – voor corona – vooral bestaat uit letterlijk doorgewinterde forenzen die zich niet door koude of neerslag laten afschrikken. Tijdens de lockdown hadden veel mensen met vrije tijd of in tijdelijke werkloosheid voldoende gelegenheid om te fietsen: het was zowat het enige wat je buiten kon doen. Het droge en warme weer van april bracht dan ook massa’s recreatieve fietsers op de been. 

Wout Baert van Fietsberaad bevestigt de tendenzen die telraam ziet. In de tweede helft van maart steeg het aantal fietsers op sommige Antwerpse fietssnelwegen buiten de spits met maar liefst 50 procent in vergelijking met de eerste helft van die maand. Mensen volgden de raad op om te blijven bewegen of gingen bijvoorbeeld met de fiets naar de supermarkt of buurtwinkel.

Na de eerste versoepelingen van de coronamaatregelen vanaf 4 mei viel wel op dat het fietsverkeer tijdens de spits niet significant toenam. Nog niet alle economische sectoren waren opgestart, veel mensen bevinden zich nog in tijdelijke werkloosheid en de winkels waren nog dicht. In de volgende weken is het niet onwaarschijnlijk dat het fietsverkeer tijdens de spits weer langzaam aan zal hernemen.

Baert waarschuwt dat het nu al erg druk is op sommige fietsroutes. En dan moet de piek van het fietsseizoen nog komen, in juni. In die maand rijden nog veel pendelaars en scholieren met de fiets naar het werk en de school maar door het warmere weer zijn er ook al veel recreatieve fietsers. Anderzijds liggen veel vrijteijdsactiviteiten nog stil, die normaal ook heel wat fietsverkeer op de been brengen. Denk aan tekenacademies, muziekscholen en sportclubs. De reële impact inschatten is dus niet eenvoudig.

Fietsberaad verwacht vooral dat veel mensen vanaf juli de zomervakantie in eigen land doorbrengen en massaal op de fiets zullen stappen. Hoe hou je fietsroutes dan nog veilig en comfortabel? Misschien zullen er dan extra veiligheidsmaatregelen nodig zijn of moeten sommige fietsroutes extra ruimte krijgen, zoals dat ook nodig was bij de heropening van de stedelijke winkelstraten. Denk maar aan jaagpaden naast rivieren en kanalen, maar evengoed op rustige landbouwwegen waar soms veel sluipverkeer zit of in de omgeving van toeristische bestemmingen.