Het is nu officieel: N-VA, CD&V en Open VLD willen Vlaamse regering vormen met Jan Jambon aan het hoofd

Het hing al het hele weekend in de lucht, maar het is nu ook officieel beslist: N-VA zal samen met CD&V en Open VLD onderhandelen over een nieuwe Vlaamse regering. Daarmee wordt Vlaanderen de komende vijf jaar wellicht opnieuw bestuurd door de partijen van de zogenoemde "Zweedse coalitie", die de afgelopen jaren al onder Geert Bourgeois (N-VA) de Vlaamse regering vormden.

Twee maanden lang had de N-VA gesprekken met Vlaams Belang, de winnaar van de verkiezingen op 26 mei. Maar een regering met Vlaams Belang is "onmogelijk gebleken", zegt N-VA-voorzitter Bart De Wever vandaag. Geen enkele partij wilde namelijk met Vlaams Belang besturen, en samen met N-VA hadden ze geen meerderheid.

"Vlaanderen kan niet onbestuurbaar blijven", klinkt de logica dan, en verdergaan met CD&V en Open VLD bleek de "meest samenhangende coalitie", aldus De Wever. Ook SP.A, die even werd genoemd als mogelijke regeringspartij, valt definitief uit de boot.

Herbekijk hier de persconferentie van N-VA-voorzitter Bart De Wever en Vlaams formateur Jan Jambon: 

We weten nu ook zeker dat niet N-VA-voorzitter Bart De Wever, maar Jan Jambon de onderhandelingen zal leiden. Jambon, die tot december federaal vicepremier was voor de N-VA, wordt dus "de Vlaamse formateur".

In de aanloop naar de verkiezingen had Bart De Wever nog aangegeven dat hij zou stoppen als Antwerps burgemeester en zelfs als partijvoorzitter om minister-president van Vlaanderen te worden. Jan Jambon was tijdens de campagne "kandidaat-premier". Maar die plannen zijn nu dus veranderd. 

"Morgen zal de eerste vergadering plaatsvinden met de eerste onderhandelingsdelegaties", zegt Jambon tijdens een persconferentie. Hij wil Vlaanderen als minister-president vormgeven naar Scandinavisch model, en noemt hogere drempels voor nieuwkomers om te genieten van sociale voordelen, excellent onderwijs en innovatie als speerpunten.

Dat zijn meteen ook de kernpunten van een "startnota" die N-VA vanmorgen bezorgde aan CD&V en Open VLD. In die nota van zeven pagina's staan de krijtlijnen voor het bestuur van de komende vijf jaar opgelijst. Vooral de strengere migratie- en inburgeringseisen vallen op: voor nieuwkomers wordt het moeilijker om sociale voordelen (zoals kinderbijslag) te krijgen, ze moeten een "canon" over de Vlaamse cultuur leren en een "burgerschapstest" afleggen.

N-VA wil ook het onderwijsniveau omhoog en er moeten meer mensen aan het werk. Tot "80 procent", staat er. Mogelijk is de afschaffing van de woonbonus (het fiscaal voordeel dat u krijgt als u een lening voor een woning afsluit, red.), de belangrijkste concrete maatregel. Tegenover die "uitdovende" woonbonus staat dan een verlaging van de registratierechten. 

Wetstraatjournalist Bart Verhulst vat de inhoud van de startnota in 1 minuut samen:

Vanmorgen hebben CD&V en Open VLD allebei toegestemd om te onderhandelen met N-VA, op basis van die "startnota". CD&V waarschuwt na de partijvergadering wel dat de "Europese regelgeving" in het achterhoofd moet worden gehouden. "Laat het duidelijk zijn: dit is het begin van onderhandelingen", klinkt het. 

Hun partij heeft in de onderhandelingen drie klemtonen gelegd, zegt CD&V-voorzitter Wouter Beke. "Dat was ten eerste: nabijheid. Het verschil wordt gemaakt in het beleid dat dicht bij de mensen zit", met onder andere investeringen in "steden en gemeenten". Ten tweede hamerde CD&V naar eigen zeggen op een "sociaal signaal", met "zekerheid op zorg, kwaliteitsvol onderwijs en betaalbare facturen". "Drie: mensen willen zich thuis kunnen voelen", zegt Beke tijdens een persconferentie, wat een beleid "met rechten en plichten" moet opleveren. 

Voorzitter Gwendolyn Rutten (Open VLD) is spaarzaam met commentaar na de vergadering van haar partij. "Voor ons kan het werk beginnen", klinkt het: 

De partijen die niet meer welkom zijn aan de onderhandelingstafel, reageren uiteraard verbolgen. Vlaams Belang heeft meteen een campagne gestart op sociale media, waarin ze de onderhandelende partijen de "loserliga" dopen, omdat zowel N-VA als Open VLD en CD&V stemmen verloren bij de verkiezingen. 

Bekijk hier ook de reactie van Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken, die de onderhandelende partijen de "loserliga" noemt: 

SP.A reageert vooral op de startnota van de N-VA, die ze "pover" noemt. "Onze lat lag blijkbaar te hoog, onze eisen waren blijkbaar te sociaal", klinkt het. "De facturen van de Vlamingen stegen de voorbije jaren fors en de wachtlijsten in de zorg zijn vandaag langer dan ooit. De Vlaming krijgt dezelfde regering met even vage beloftes als vijf jaar terug. Dit lijken niet de noodzakelijke hervormingen die Vlaanderen nodig heeft."

Het was al langer duidelijk dat de groenen niet zouden meebesturen in Vlaanderen, al trok de partij vorige week wel nog aan de mouw van de N-VA. De nota die de N-VA nu presenteert, bevat alvast niet het klimaatbeleid waar Groen voor wilde gaan. "De twee belangrijkste maatregelen om de klimaattransitie in te zetten, ontbreken volledig: een slimme kilometerheffing en de betonstop", leest hun persbericht. N-VA gelooft volgens Groen te veel in het "toverwoord innovatie" om de klimaatverandering aan te pakken.

Groen is het ook niet eens met het identiteitsbeleid van de onderhandelende partijen. "Tom Van Grieken (de voorzitter van Vlaams Belang, red.) heeft de pen mee vastgehouden", zegt Groen-voorzitster Meyrem Almaci. "De formateur lijkt met het integratiebeleid en deze instrumentalisering te kiezen voor een gesloten Vlaamse identiteit in plaats van het open Vlaanderen dat we doorheen de geschiedenis zijn geweest", vindt Vlaams fractieleider Björn Rzoska. 

Volgens de uiterst linkse PVDA zullen de plannen van de N-VA zorgen voor "vijf jaar koud en kil beleid dat sociale voorzieningen afbouwt en mensen tegen elkaar opzet". De partij vraagt meer aandacht voor kinderarmoede, een stijging van het aantal sociale woningen en een verlaging van de zorgfactuur en de energiefactuur. PVDA noemt de onderwijsplannen van de N-VA "elitair", en klaagt aan dat er opnieuw geen maximumfactuur in het secundair onderwijs gepland staat. Net als Groen vinden ze dat de N-VA te veel gelooft in "technologische vooruitgang" om de klimaatopwarming aan te pakken. 

De beslissing om verder te gaan met de Zweedse coalitie heeft ook gevolgen voor de vorming van de federale regering. Het is erg moeilijk om een federale regering te vormen, omdat Vlaanderen vooral (centrum-)rechts heeft gestemd, en Wallonië linkser.

"De informateurs Johan Vande Lanotte en Didier Reynders (die de gesprekken voor een federale regering leiden, red.) hadden stilletjes gehoopt op een coalitie van Open VLD en SP.A", zegt Wetstraatjournalist Bart Verhulst. "Dat had het gemakkelijker gemaakt om de PS mee aan de tafel te krijgen. Maar dat plan gaat dus niet door."  

Mogelijk wil de N-VA dat ze ook samen met Open VLD en CD&V in een federale regering kunnen stappen. Dan komen de Franstalige socialisten al voor een "blok" te staan. Maar Elio Di Rupo, de partijvoorzitter van de PS, laat op Twitter al weten dat hij de Zweedse coalitie niet zal "depanneren".  

Bekijk hier de samenvatting van de hele dag uit "Het Journaal":