Heel wat valse beelden op sociale media over Israël en Gaza: "Als emoties hoog oplopen, valt controle vaak weg"

Op sociale media doen veel filmpjes en foto's de ronde van het geweld in Israël en Gaza. Maar die zijn niet allemaal echt. Soms blijken ze te dateren van enkele jaren geleden, of zijn ze ergens anders gefilmd. "Het wordt heel vaak onbewust gedeeld", zegt factchecker Maarten Schenk. "Als de emoties hoog oplopen, valt de controle weg."

Mogelijk heb je in de afgelopen dagen deze foto gezien op sociale media: een beeld van een man in de Al Aqsa-moskee in Jeruzalem. Naast hem liggen hopen stenen, wat zou impliceren dat die klaarlagen om de Israëli's te bekogelen. De foto werd onder anderen gedeeld door een beleidsadviseur van de Israëlische minister van Buitenlandse Zaken. Maar: hij is helemaal niet recent en dateert al uit 2015.

Een ander opvallend voorbeeld: een woordvoerder van de Israëlische premier Benjamin Netanyahu heeft op Twitter beelden gedeeld waarop te zien zou zijn hoe de radicale beweging Hamas raketten afvuurt op Israël. Het gaat echter om een filmpje van enkele jaren oud dat op sociale media al gesitueerd is in onder meer Syrië, Iran en Irak. De exacte locatie is niet bekend.

Ook pro-Palestijnse bewegingen hebben foto's en video's gedeeld die niet echt blijken te zijn. Het gaat bijvoorbeeld over beelden waarop te zien zou zijn hoe tanks klaarstaan om de Gazastrook binnen te vallen. Er doet ook een filmpje de ronde van Israëlische joden die hun kleren verscheuren, zogezegd om te doen uitschijnen dat ze aangevallen zijn door Palestijnen. De beelden zijn echt, maar dat het gaat om een traditioneel religieus gebruik is een logischere verklaring.

Rudi Vranckx in "Terzake": "Beeldenoorlog tussen groeperingen van jongeren": (lees voort onder de video)

Videospeler inladen...

Waarom delen mensen zulke beelden?

Waarom deelt iemand zulke beelden? "Soms is dat bewust, maar in veel gevallen zijn het mensen die te goeder trouw beelden delen", zegt Maarten Schenk. Hij is factchecker en mede-oprichter van een website over nepnieuws: leadstories.com. Daar vind je ook nog andere voorbeelden van valse filmpjes over het conflict.

"Vaak horen mensen iets en gaan ze op zoek naar foto's of filmpjes en nemen ze lukraak het eerste dat verschijnt of er spectaculair uitziet. Dat er een ander jaartal bijstaat of dat het een andere plaats is, hebben ze vaak niet gezien."

BELUISTER het gesprek met Maarten Schenk in "De ochtend" (en lees daaronder voort):

Maar natuurlijk woedt er op het internet langs beide kanten ook een perceptie-oorlog. "Beide partijen zijn altijd op zoek naar beelden om hun gelijk te illustreren. Het wordt allemaal niet goed gecontroleerd, vooral omdat de emoties hoog oplaaien en het snel moet gaan. "Het is misschien niet het juiste beeld, maar het gebeurt wel", is vaak de verdediging."

Vaak nemen mensen lukraak het eerste dat verschijnt of er spectaculair uitziet

Factchecker Maarten Schenk

Desinformatie en nepnieuws zijn natuurlijk al lang geen nieuw fenomeen meer. En daarvoor hoeft zelfs geen vijand in beeld te zijn. Schenk verwijst bijvoorbeeld naar de vele valse beelden op sociale media van de bosbranden in Australië begin vorig jaar.

Een eenvoudige manier om de echtheid van foto's te controleren, is ze opslaan en opzoeken op Google Images, zegt Schenk. "Google zal je dan vertellen wanneer dat beeld voor het eerst op het internet is verschenen. Maar het vereist dat je daar toch even tijd voor neemt als je boos of verontwaardigd bent. Dat is niet evident."

Meest gelezen