Amerikaanse professor burgerrechten: "We hebben veel bondgenoten in strijd voor gerechtigheid, dat geeft hoop" 

Op heel wat plaatsen in de Verenigde Staten komen nu al dagenlang mensen op straat om de raciale ongelijkheid binnen de maatschappij aan te kaarten. Die ongelijkheid zit erg diep en heeft al een lange geschiedenis. "Het gesprek over geweld tegen zwarte mensen in de Verenigde Staten is al zo oud als de Verenigde Staten zelf", zegt Elise Boddie, professor burgerrechten aan de Rutgers University in New Jersey.

Dat beaamt Sara Polak, docent Amerikastudies aan de Universiteit Leiden in "De wereld vandaag" op Radio 1. "Racisme is het idee dat er een hiërarchie bestaat op basis van ras waarbij witte mensen superieur zouden zijn aan zwarte mensen. Dat is ontstaan vanuit Europa en is met het kolonialisme naar alle hoeken van de wereld verspreid en zeker ook naar de Verenigde Staten. Racisme komt in iedere periode op iedere plek op zijn eigen manier tot uiting."

"Het is belangrijk om te zien dat racisme een structuur is. Het zit niet alleen in het individu, maar ook in groepen, organisaties en instituten. In de Verenigde Staten heeft dit geleid tot slavernij op raciale basis. Vanaf 1863, toen de slavernij werd afgeschaft, ontstond er een soort "apartheidssysteem" zou je kunnen zeggen, waarbij zwarte mensen als tweederangsburgers beschouwd werden. Er was een soort "terreurregime", waarbij zwarte mensen soms gelyncht werden. Heel veel zwarte mensen in de VS beschouwen het overdreven politiegeweld dat zich vaak specifiek op die groep richt, als een voorzetting van die historische lijn. De mensen protesteren vooral tegen die racistische structuur", zegt Polak.

Het is niet de eerste keer dat er protesten uitbreken na politiegeweld tegen Afro-Amerikanen. Zes jaar geleden kwamen ook al veel mensen op straat om hiertegen te betogen. Toen kwamen Eric Garner en Michael Brown om bij politiegeweld. Garner werd in New York verstikt door een politieman bij zijn arrestatie en Michael Brown werd in Ferguson neergeschoten door een agent, terwijl hij ongewapend was. 

Toch is de situatie vandaag anders. "Ten eerste is er de coronapandemie", zegt professor Boddie. "Daardoor was het land al in crisis voor het incident met George Floyd. Er was al veel angst. Zoals je misschien weet, staan veel zwarte mensen en latino's in de frontlijn van het coronavirus. Zij voeren essentiële beroepen uit, zij zijn bediendes in de supermarkt, zij leveren pakjes... Mensen die het privilege hebben dat ze thuis kunnen blijven, varen daar wel bij. De coronacrisis maakt de context heel moeilijk en heel uitdagend."

Boddie vindt dat president Donald Trump dan nog eens olie op het vuur gooit. "Hij wakkert de angst in het land aan. We hopen dat de situatie zal verbeteren, maar we zitten momenteel in een grote crisis."

Trump wil nu ook het leger inzetten om de protesten te doen ophouden en doet daarvoor een beroep op een wet uit 1807. "Gisterenavond riep hij eigenlijk de staat van beleg uit in de Verenigde Staten. Hij heeft de Nationale Garde (een soort van reserve-strijdkrachten, red.) opgeroepen om tussen te komen op het niveau van de staten en op lokaal niveau. Hij heeft de Nationale Garde ingezet om traangas te spuiten en rubberkogels af te vuren op vreedzame betogers, zodat hij zich kon laten fotograferen bij een kerk", zegt Boddie. 

Volgens Polak doet Trump dit vooral uit angst. "Hij is bang dat het uit de hand zal lopen en hij vreest ook voor zijn eigen politieke hachje. Hij wil op dit moment graag als sterke man gezien worden en dat is de afgelopen periode niet zo goed gelukt."

Trump doet volgens beide specialisten weinig om de gemoederen te bedaren. "Trump wakkert al lang het racisme aan in dit land. Hij heeft de spanningen opgedreven in plaats van ze te ontmijnen", zegt Boddie. "In de VS is er altijd een sterke onderstroom geweest om het idee van witte superioriteit te herstellen en Trump geeft daar heel veel ruimte aan", vult Polak aan.

Bekijk hier het gesprek in "Terzake" met Elise Boddie, professor burgerrechten aan de Rutgers University in New Jersey, en lees verder onder de video:

Of de protesten iets gaan veranderen aan de raciale ongelijkheid in de Verenigde Staten valt nog af te wachten. "Op heel korte termijn niet, maar als de golf van verzet sterker wordt, kan er wel iets veranderen." Polak wijst erop dat protesten in het verleden ook al een en ander veranderd hebben voor de zwarte bevolking in de VS, denk maar aan de burgerrechtenbeweging in de jaren 50 en 60 met Martin Luther King. 

Boddie put vooral hoop uit het feit dat er mensen met heel verschillende achtergronden mee protesteren. "Het zijn niet alleen zwarte mensen, maar ook witte mensen en aziatische mensen. We hebben veel bondgenoten in de strijd voor gerechtigheid en eerlijkheid in dit land. Dat betekent dat we verder staan dan bij vorige protesten. Dat geeft me veel hoop."

"Ook politieagenten en bazen van politiekorpsen lopen mee met de demonstranten", zegt Boddie. Ze wijst erop dat er veel goede politieagenten zijn in de Verenigde Staten die ten dienste staan van de mensen. "Wij vechten tegen de schurken bij de politie die gevaarlijk zijn."

Volgens Boddie moet er dringend een erkenning komen dat er verschillende systemen zijn die zwarte en bruine mensen en mensen met een laag inkomen tegenhouden in de Verenigde Staten, zoals onderwijs, huisvesting, justitie en het kiessysteem. "We moeten daar een eerlijk gesprek over voeren en dan moet er een beleid komen dat mensen een eerlijke kans geeft en opportuniteiten schept. We moeten ook praten met de gemeenschappen die getroffen worden door deze problemen, zodat ze mee oplossingen kunnen zoeken. Er zijn al politiedepartementen die dat moeilijke werk gedaan hebben en die succes geboekt hebben. We weten hoe het moet, als we de moed en het geduld hebben om het werk te doen."

Ook in "De afspraak" ging het over het protest in de VS. Bekijk hieronder het gesprek met Amerikakenner Frans Verhagen: