Hangt er een echte Da Vinci in de abdij van Tongerlo?
Leonardo da Vinci heeft hoogstwaarschijnlijk zelf meegeschilderd aan de versie van "Het laatste avondmaal" die in de abdij van Tongerlo hangt. Dat zegt een Amerikaanse professor kunstgeschiedenis die deze week het doek heeft doorgelicht met een speciale camera van het Leuvense onderzoeksinstituut Imec. Het nieuws komt niet toevallig vandaag, exact vijfhonderd jaar na het overlijden van de Italiaanse renaissancekunstenaar.
Leonardo da Vinci is een van de bekendste schilders ter wereld. Zijn "Mona Lisa" trekt jaarlijks negen miljoen bezoekers naar het Louvre in Parijs. De man is ook een mythe, omdat hij een "uomo universale" zou zijn, niet alleen kunstenaar, maar ook ingenieur en wetenschapper. Anderzijds heeft hij heel weinig werken nagelaten. Er zijn wereldwijd maar achttien schilderijen die met grote betrouwbaarheid aan hem kunnen worden toegewezen.
Een van zijn beroemdste werken is uiteraard "Het laatste avondmaal", een fresco in de refter van het Santa Maria delle Grazie in Milaan. Om een kopie daarvan draait het nu. Al meer dan 450 jaar is een replica op ware grootte eigendom van de Norbertijnenabdij in Tongerlo. Het zou besteld zijn door de Franse koning Lodewijk XII (1462-1515). Hij wou eerst het fresco verhuizen naar Frankrijk, maar dat stuitte op praktische bezwaren, en dus bestelde hij een kopie op doek. Die is zes jaar na het origineel gemaakt, vooral door leerlingen van Da Vinci.
De androgyne Johannes
Maar, in Tongerlo wordt al sinds mensenheugenis gefluisterd dat ook Da Vinci zelf aan het doek heeft gewerkt. De Amerikaanse kunsthistoricus Jean-Pierre Isbouts heeft dat nu onderzocht, samen met het Leuvense onderzoeksinstiuut Imec. Wetenschappers van Imec hebben het doek bekeken met zogeheten multispectraalcamera's. Die kunnen de verschillende lagen in het schilderij reconstrueren, en ook de restauraties onderscheiden van het origineel.
De camera's geven een beter beeld van de portretten van Jezus en zijn apostelen. Eén figuur springt in het oog, volgens de kunstkenner, namelijk Johannes. Die zit links van Jezus en is geschilderd met een speciale techniek: sfumato. Dat is dezelfde techniek als bij de "Mona Lisa", en volgens professor Jean-Pierre Isbouts beheerste alleen Da Vinci zelf die techniek zo goed. Hij spreekt zelfs van een tweede versie van het "Het laatste avondmaal", eerder dan van een kopie.
(lees verder onder de video)
Er zijn volgens Isbouts nog redenen om aan te nemen dat Da Vinci Johannes heeft geschilderd. Die ziet er met name erg androgyne uit, met uitgesproken vrouwelijke trekken. En dat is een type dat Da Vinci intrigeerde. We zien het ook terugkomen in andere portretten.
De stelling van Isbouts moet nu nog bevestigd worden door andere kenners. Daarnaast loopt er ook nog onderzoek naar de pigmenten in de verf. Als dat dezelfde pigmenten zijn als in het atelier van Da Vinci, dan is dat uiteraard ook een extra bewijs. Maar die resultaten zijn ook nog niet bekend.