Stemmen per post in de VS: hoe werkt het en is het fraudegevoelig zoals president Donald Trump beweert?

In de Verenigde Staten spreekt men van absentee ballots of absentee voting, stemmen bij afwezigheid. Je komt op verkiezingsdag dus niet zelf naar het stembureau, maar je brengt je stem op een andere manier uit. Stemmen per post (mail-in ballots) is daar één mogelijkheid van.

Stemmen bij afwezigheid is in de Verenigde Staten al meer dan 150 jaar mogelijk. Met name dan voor militairen op een missie. In de jaren 1860 was Wisconsin de eerste Amerikaanse staat die absentee voting legaliseerde. In volle burgeroorlog wilden de Republikeinen, geleid door toenmalig president Abraham Lincoln, ook de soldaten van de Unie aan het front de kans geven om te stemmen.

Opvallend: het waren toen de Democraten die misbaar maakten en waarschuwden voor massale fraude. Zowat 150.000 soldaten brachten toen hun stem uit bij afwezigheid. Het was de eerste keer dat dat op zo'n grote schaal gebeurde. Maar daarvoor al werd er door sommige militairen bij afwezigheid gestemd, volgens sommige bronnen al sinds de Amerikaanse revolutie.

In de grote oorlogen waarin de VS de voorbije eeuw betrokken was, behielden de soldaten op missie hun recht om te stemmen, ofwel door zelf per post te stemmen, ofwel door een brief te sturen naar een gevolmachtigde bij hen thuis. Sinds de Tweede Wereldoorlog laat elke Amerikaanse staat stemmen per afwezigheid bij militairen toe.

Maar niet alleen militairen mochten in het verleden al bij afwezigheid stemmen. In het begin van de 20e eeuw werd dat bijvoorbeeld ook mogelijk gemaakt voor spoorwegarbeiders die lange tijd van huis waren. Ook wie in het buitenland woont, kan tegenwoordig per post stemmen. In sommige staten kunnen mensen met een beperking dat en er zijn zelfs staten waar iedereen per post mag stemmen en bij elke verkiezing automatisch een stemformulier in de bus krijgt.

Door de coronapandemie heeft dit jaar een recordaantal kiezers per post gestemd. Niet alleen militairen of burgers in het buitenland, maar ook miljoenen gewone burgers, die het door het virus niet zagen zitten om op 3 november met zijn allen in de rij te gaan staan aan een stembureau. Bij de presidentsverkiezingen van 2016 werden ongeveer 33 miljoen stemmen bij afwezigheid uitgebracht, goed voor bijna 25 procent van alle stemmen. Dit jaar hebben bijna 100 miljoen Amerikanen hun stem voor de verkiezingsdag zelf uitgebracht, de zogenoemde early voters. Bijna 60 miljoen daarvan deden dat via een absentee ballot, goed voor bijna 40 procent van het totale aantal stemmen. 

Heel simpel gezegd: kiezers krijgen thuis (of waar ze tijdelijk verblijven) een stemformulier opgestuurd, dat ze voor een bepaalde deadline moeten terugsturen naar de kiesautoriteiten in hun kiesdistrict. Zij voegen de poststemmen dan toe bij de ter plaatse uitgebrachte stemmen.

De regels verschillen echter van staat tot staat. In sommige staten krijgt iedereen automatisch een stemformulier in de bus. In andere staten moet je eerst een aanvraagformulier invullen en opsturen, alvorens je een stemformulier krijgt teruggestuurd.

Heb je je stem uitgebracht, dan moet je het stemformulier in een ondertekende en gedateerde envelop terugsturen. Op die envelop staat een unieke streepjescode, waarmee je kan nagaan of je stem in het stembureau is aangekomen. Je kan je envelop per post versturen of op een verzamelpunt droppen.

Ook de deadline verschilt van staat tot staat. In sommige staten moet de envelop voor een bepaald uur op election day aangekomen zijn. In andere staten kijkt men naar de poststempel, die ofwel een bepaalde dag voor de verkiezingsdag ofwel de verkiezingsdag zelf moet aangeven. In dat laatste geval moet de envelop dan ten laatste op een door de staat bepaalde dag ná verkiezingsdag aangekomen zijn.

Op verkiezingsdag kan dat laatste zeker tot verwarring leiden. Want hoelang na verkiezingsdag kan je blijven tellen? Ook dat verschilt sterk van staat tot staat. Daar zit duidelijk iets scheef, merkte VRT NWS-journalist en Amerikakenner Bert De Vroey eerder deze week op in "Terzake". In sommige staten kan bijvoorbeeld nog 5 à 6 dagen na election day geteld worden. In Nevada bijvoorbeeld mag in principe tot dinsdag 10 november geteld worden. "Dat moet uniformer, beter, strakker."

Voor militairen en Amerikaanse burgers die in het buitenland wonen (overseas citizens), geldt dan weer een uniform systeem dat in alle staten hetzelfde is. Zij moeten op de website van het Federal Voting Assistance Program, dat onder het ministerie van Defensie valt, een aanvraagformulier invullen, het uitprinten, ondertekenen en per post opsturen naar de kiesautoriteiten in hun thuisbasis. Als alle regels correct gevolgd zijn, krijgen ze een blanco stemformulier per post, per fax of per e-mail teruggestuurd, dat ze dan opnieuw moeten opsturen. Ook zij kunnen online nagaan of en wanneer hun stemformulier is aangekomen bij de lokale kiesautoriteiten.

Komt het stemformulier niet op tijd, dan kan een noodstemformulier ingevuld worden, dat op dezelfde website te vinden is. Het is een universeel formulier dat voor gelijk welke verkiezingen gebruikt kan worden. Het moet uitgeprint en per post verstuurd worden.

De kritiek op het systeem is niet nieuw. En het moet gezegd, tijdens deze verkiezingen bereikten ook onze redactie verhalen van Vlamingen in de VS of Amerikanen die hun stem uitbrachten per post, maar bijvoorbeeld nooit melding kregen dat hun stemformulier is aangekomen. Er kan dus wel degelijk het een en ander mislopen bij het stemmen per post én het goedkeuren/tellen van die stemmen.

Bijvoorbeeld:

• Iemand dient een aanvraag in maar krijgt om een of andere reden geen stemformulier in de bus.
• Iemand vervalst de aanvraag.
• Iemand vergeet de envelop te ondertekenen, waardoor de stem geweigerd wordt.
• In staten waar een aanvraag niet nodig is, kan iemand gestorven of verhuisd zijn en zou iemand anders daar misbruik van kunnen maken.
• Iemand raakt zijn stemformulier kwijt, de vinder kan er misbruik van maken.
• Kiezers kunnen het slachtoffer worden van mensen die hen zogezegd willen helpen en formulieren ophalen. Zij zouden stembrieven ongeldig kunnen maken.
• Het stemformulier kan te laat aankomen in het stembureau.
• Vervalste handtekeningen worden mogelijk niet opgemerkt.
• Personeel in de stembureaus kan poststemmen om bepaalde redenen weigeren mee te tellen.

Om fraude in de stembureaus tegen te gaan, worden er onder meer kwaliteitscontroles uitgevoerd en zou er voldoende personeel voorzien moeten zijn. Bij presidentsverkiezingen zijn ook altijd vertegenwoordigers van de Republikeinen en Democraten toegelaten in de stembureaus om een oogje in het zeil te houden. In sommige gevallen worden de tellingen ook gestreamd zodat iedereen online kan meekijken.

Er kunnen zaken mislopen en er zijn in het verleden zeker al zaken misgelopen. Maar waar trek je de lijn tussen bijvoorbeeld een onvrijwillige menselijke fout bij een of andere dienst waardoor een stemformulier niet op tijd aankomt en verkiezingsfraude? Zo lang het stemmen bij afwezigheid al bestaat, vrezen critici voor massale fraude. Er zijn fraudegevallen bekend, maar toch zijn er in de voorbije 150 jaar nooit bewijzen geleverd voor massale fraude tijdens bijvoorbeeld het stemmen bij afwezigheid door militairen op missie. Niet tijdens de Burgeroorlog, niet tijdens oorlogen daarna.

Verschillende recente studies, op nationaal niveau en in deelstaten afzonderlijk, wezen ook uit dat kiesfraude in het algemeen (dus niet enkel per post) in de VS zeer zeldzaam is. Het Brennan Center for Justice lijstte in 2017 een reeks studies op om dat aan te tonen, nadat president Trump gewaarschuwd had voor fraude tijdens de verkiezingen in november dat jaar (op deelstaatniveau). Hij was er toen ook van overtuigd dat er tijdens de presidentsverkiezingen van 2016 is gefraudeerd.

Verschillende Amerikaanse verkiezingsexperts geven toe dat fraude inderdaad vaker voorkomt bij stemmen per post dan in een stembureau, maar voegen daar aan toe dat dat toch heel zeldzaam is. Een studie uit 2012 spreekt van 491 bekende gevallen van fraude met absentee ballots tussen 2000 en 2012. Het totale aantal bekende fraudegevallen in die periode bedroeg volgens diezelfde studie iets meer dan 2.000. Op een totaal van miljarden stemmen die in die 12 jaar zijn uitgebracht. Ook Ellen Weintraub, het hoofd van de Federale Kiescommissie, zegt dat er "geen basis is voor de complottheorie dat stemmen per post tot fraude leidt".

Een heel andere kwestie is dan weer wanneer men beslist om te stoppen met het tellen van de poststemmen na verkiezingsdag, wat Trump nu in verschillende staten eist. Geldig uitgebrachte en op tijd aangekomen poststemmen – volgens de regels van de staat in kwestie – in de dagen na verkiezingsdag meetellen – opnieuw volgens de regels van de staat in kwestie –, kan je moeilijk verkiezingsfraude noemen.