Nog meer politiegeweld in Brazilië dan in de VS: "Genocide tegen zwarte Brazilianen"
De dood van George Floyd stuurt een golf van verontwaardiging door de Verenigde Staten en wereldwijd is er solidariteit met de Amerikaanse politieslachtoffers. Maar de VS is geen wereldkampioen in racisme en politiegeweld. In Brazilië lijdt de zwarte bevolking nog veel meer onder brutaal politiegeweld. Zwarte burgerrechtenbewegingen spreken er zelfs van genocide.
Elke dag vallen er gemiddeld 3 doden door politiegeweld in de Verenigde Staten en meestal is hun huidskleur zwart. Zwarte Amerikanen lopen dubbel zoveel risico als doelwit, maar in vergelijking daarmee lijken zwarte Brazilianen vogelvrij verklaard.
Het probleem is veel groter in Brazilië dan in de VS en de Braziliaanse politie is veel dodelijker dan de Amerikaanse: gemiddeld vallen er elke dag 18 politiedoden in het land van voetbal en samba. BBC Mundo vergeleek de cijfers van 2018 in beide landen: in de VS vielen er 1.000 doden door politiegeweld, in Brazilië ruim 6.000.
Politiegeweld doodt 21 keer meer zwarten in Brazilië dan in de VS
Bijna 8 op de 10 politiedoden in Brazilië zijn zwart, bij minderjarigen zelfs meer dan 9 op de 10. Conclusie: in 2018 stierven 21 keer meer zwarten door politiegeweld in Brazilië dan in de VS.
VRT NWS sprak met Juliana Santos Wahlgren, een Braziliaanse experte bij het Europees Netwerk tegen Racisme (ENAR) in Brussel. "Het diepgewortelde racisme in Brazilië is een erfenis van de kolonisatie, die ontzettend gewelddadig was in Brazilië. De mentaliteit van onderdrukken en overheersen leeft tot vandaag voort. Vooroordelen zijn legio en racisme is institutioneel. De politie is racistisch, zwarten worden gezien als een gevaar."
Veel zwarte burgerrechtenbewegingen in Brazilië spreken van een "genocide tegen de zwarte bevolking". De cijfers spreken voor zich. Drie kwart van de slachtoffers van moord in Brazilië is zwart. Ruim 6 op de 10 vrouwen die sterven door feminicide (red.: moord op een vrouw omdat ze vrouw is) is zwart. 80% van de Braziliaanse gevangenen is zwart, terwijl de Afro-Brazilianen iets meer dan 53% van de bevolking vertegenwoordigen.
Top van de ijsberg
Alarmerende cijfers, die volgens Wahlgren maar de top van de ijsberg zijn. "De realiteit is minstens drie keer zo erg, want velen doen geen aangifte bij de politie uit angst. Weinig zwarte Brazilianen zien de politie als bondgenoot, de meerderheid voelt zich er niet door beschermd. De zwarte gemeenschap in Brazilië is overpoliced & underprotected."
"De prioriteit van de Braziliaanse politie is niet de bevolking maar het bezit beveiligen. Armoede in Brazilië hangt nauw samen met de rassenkwestie. Nog een erfenis uit het verleden", weet Wahlgren. "Slaven werden bevrijd maar niet geëmancipeerd. De afschaffing van de slavernij ging niet gepaard met een sociale transformatie. Bevrijde slaven werden verbannen naar de periferie en uitgesloten. Mijn grootvader werd nog als slaaf geboren, mijn grootmoeder was zogezegd vrij, maar is haar leven lang dienstmeid gebleven, in ruil voor kost en inwoon. Dat is allemaal nog niet zo heel lang geleden."
Sterven als kakkerlakken op straat
De extreemrechtse president Jair Bolsonaro heeft het politiegeweld alleen maar aangewakkerd. Criminelen verdienen "als kakkerlakken te sterven op straat" en een politie die niet doodt, is volgens hem geen politie. Met zo’n licence to kill wordt agenten die doden tijdens hun dienst geen strobreed in de weg gelegd.
Ook Wilson Witzel, gouverneur van de staat Rio de Janeiro en Bolsonaro’s bondgenoot beloofde tijdens zijn campagne al om graven te delven voor criminelen en spoorde de politie aan om bij het schieten te richten naar het hoofd. Rio is al vele jaren bijzonder gewelddadig, criminelen zijn heer en meester in grote delen van de stad, machtige drugsbendes zwaaien nog vaak de plak in de vele sloppenwijken.
De militarisering van Rio de Janeiro begon al voor Witzel aantrad, maar vorig jaar sneuvelden alle records in de stad: de politie doodde 1.810 mensen, het hoogste cijfer sinds de tellingen. Het shoot-to-kill-beleid doet denken aan het nietsontziende politiegeweld onder president Duterte op de Filipijnen. Witzel klopt zich op de borst dat de criminaliteit is gedaald door de harde repressie.
Zwaar bewapende politie valt met de regelmaat van de klok de sloppenwijken binnen, bijgestaan door helikopters met scherpschutters. Witzel dreigde zelfs met een raketaanval op de favela’s om de criminaliteit uit te roeien en kreeg daarvoor applaus. Tegelijk hebben paramilitaire groeperingen meer macht gekregen.
"Rio is emblematisch en krijgt disproportioneel veel media-aandacht, maar in wezen is de situatie er niet zo verschillend van andere plaatsen in Brazilië. We zien dezelfde praktijken in Sao Paulo en in het noordoosten van Brazilië, waar het er zelfs vaak nog feodaal aan toegaat", zegt Juliana Wahlgren.
Ze hoopt dat de protestgolf in de Verenigde Staten ook in Brazilië iets zal veranderen. "Er is al veel verzet en er bestaat een stevige coalitie van zwarte verzetsbewegingen in Brazilië - Coalizão Negra Por Direitos. Maar zwarte activisten zijn erg kwetsbaar, lopen gevaar, moeten hun leven op het spel zetten. Ze worden gecriminaliseerd en belanden vaak in de gevangenis. Daarbij komen hun sociale problemen, armoede, gebrek aan werk. Ze wonen meestal verafgelegen en moeten hun dagelijkse strijd om te overleven combineren met actievoeren. Er is nog veel werk aan de winkel en dit moment is een grote opportuniteit om een versnelling hoger te schakelen."
