Ook gasbedrijf Fluxys boekt uitzonderlijke winsten, wat moet daarmee gebeuren?

Door de oorlog in Oekraine is het drukker geworden op de autosnelweg van Fluxys, omdat er meer gas over het Belgische netwerk passeert. Dat heeft te maken met onze geografische ligging. Vroeger liepen de gasstromen in Europa vooral van oost naar west: vanuit Rusland richting West-Europa. Nu het Russische gas grotendeels is weggevallen, lopen de gasstromen van west naar oost. Ons land is daarbij een belangrijke doorgangsregio. Gas wordt via pijpleidingen aangevoerd uit bijvoorbeeld Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk en via ons land doorgevoerd naar Duitsland en Nederland. Ook het gas dat via schepen wordt aangevoerd (zie verder), moet eerst door de "Belgische" pijpleidingen.

Het is dus bijzonder druk op dat netwerk. Er ontstaat zelfs file (in het jargon "congestie") aan de grens, op de plaatsen waar het gas van het Belgische netwerk overgaat op het netwerk van Nederland of Duitsland. En dat heeft financiële gevolgen voor de uitbater van het netwerk, want bij elke grensovergang moet er betaald worden.

Om dat systeem aanschouwelijk te maken: stel je een autoweg voor waarbij je aan de grens aan een tolpoort komt, en waarbij je eerst een kaartje moet betalen om uit te checken uit het Belgische autowegennet en dan een kaartje moet kopen voor het binnenrijden van het Nederlandse of Duitse net.  

Op het gasnet zit het zo: bij normaal, gestaag transport gebeurt dat in- en uitchecken aan vaste tarieven. Maar bij grote drukte, als iedereen tegelijk door de tolpoort wil, worden die kaartjes om de grens over te gaan geveild en gaat de prijs omhoog. Onder meer daardoor krijgt Fluxys nu veel meer inkomsten dan anders. “Het netwerk zit constant overvol”,  klinkt het in de sector.

Naast dat transport van gas via pijpleidingen heeft Fluxys nog een andere belangrijke activiteit. Het bedrijf baat ook de LNG-terminal uit in Zeebrugge, de installatie in de haven waar vloeibaar gas aankomt, per schip. (LNG is de Engelse afkorting van vloeibaar gas, Liquified Natural Gas.) Die LNG-tankers moeten betalen voor een tijdsslot aan de terminal: de tijd waarin ze kunnen aanmeren en het vloeibare gas lossen, waarna het wordt opgeslagen en dan later verwarmd zodat het opnieuw gasvormig wordt en de pijpleidingen in kan. Ook voor die hele operatie moet worden betaald aan Fluxys.

Ook op de LNG-terminal in Zeebrugge is het al maanden superdruk. De slots om de terminal te gebruiken zijn normaal lang op voorhand geboekt door gasproducenten uit bijvoorbeeld Qatar of Rusland (jawel, die schepen komen hier nog altijd aan) of de Verenigde Staten. Maar nu komen er extra LNG-schepen aan om Europa via Zeebrugge van gas te voorzien, om het weggevallen Russische pijplijngas te compenseren. De slots worden daarom wat dichter op elkaar ingepland om extra beurten te creëren en ook die worden nu aan hoge prijzen geveild want er wordt als het ware voor gevochten. Een normaal tijdsslot voor een LNG-schip kost ruim 600.000 euro, nu kan de prijs oplopen tot in de miljoenen. In de vakpers is zelfs sprake van een veiling die ruim 25 miljoen euro opleverde. 

Fluxys krijgt dus plots, door omstandigheden, veel meer geld binnen. Niet alleen Fluxys trouwens. De Qatari's of de Amerikanen verkopen soms ook hun eigen, lang geleden geboekte slots door aan prijzen die vele malen hoger liggen dan wat ze er zelf voor betaald hebben.

In een presentatie in het federale parlement wees de energieregulator CREG onlangs al op die extra inkomsten voor Fluxys: "Er zouden de komende maanden tientallen tot honderden miljoenen euro's extra beschikbaar kunnen komen", zei directeur Laurent Jacquet.

De vraag is wat er met het extra geld moet gebeuren. Fluxys is een "gereguleerd bedrijf". Dat betekent dat de overheid toezicht houdt op zijn werking en zijn tarieven. Om die reden zitten er heel wat politici in de raad van bestuur. Het bedrijf mag niet zomaar doen wat het wil met zijn inkomsten. Het mag bijvoorbeeld maar een beperkt deel daarvan uitkeren aan zijn aandeelhouders. Dat zijn trouwens, in meerderheid, de Belgische gemeenten, via de holding Publigas. 

Als Fluxys extra geld heeft bovenop wat nodig is voor de normale werking, blijft dat tijdelijk in een soort buffer, een aparte rekening, de zogenaamde "regularisatierekening". Daar mag op het einde van de rit (het einde van een tariefperiode, een cyclus van vier jaar) maar 100 miljoen euro op staan. De huidige tariefperiode loopt tot eind volgend jaar en eind 2021 stond er 250 miljoen euro op de rekening. 

Vanuit die buffer moet het geld gaan naar investeringen (waarvoor Fluxys het geld wellicht het liefst zou gebruiken) en/of naar een verlaging van de transporttarieven. Die transporttarieven worden ook aangerekend aan de eindconsument, u en ik dus, maar op de jaarfactuur is dat peanuts. Zo heeft Fluxys eerder dit jaar, omdat de buffer al te groot was, 45 miljoen van die regularisatierekening gebruikt om de tarieven voor de consument te verlagen. Op jaarbasis kwam dat uit op een verschil van 3,5 euro. Anders gezegd: de hoge energiefactuur is niet te wijten aan de transporttarieven van Fluxys.

Of nog anders gezegd: stel dat Fluxys al zijn extra winst gebruikt om het terug te geven aan alle consumenten, dan winnen die consumenten misschien 30 of 40 euro per jaar. Maar feit is wel dat Fluxys plots over een buffer beschikt die veel groter is dan verwacht. En de overheid zoekt overal geld om iets te doen aan de hoge energiefacturen van bepaalde groepen. Je kunt je dus voorstellen dat er stemmen zullen opgaan om dat geld, dat er gekomen is door de energiecrisis, te gebruiken om de uitwassen van de crisis tegen te gaan.