Tienduizenden Fransen gaan de straat op na moord op leerkracht: "Het wordt donker in het land van de verlichting"

In totaal tienduizenden Fransen kwamen in alle rust bijeen, om Samuel Paty te herdenken. Dat is de leraar van 47, die vrijdag werd vermoord omwille van zijn werk en het feit dat hij twee karikaturen van de profeet Mohammed in de klas had getoond. In grotere steden als Lille (Rijsel), Lyon, Marseille, Strasbourg en Nantes zijn vanmiddag manifestaties gehouden. De grootste herdenking vond plaats in Parijs, niet toevallig op de Place de la République. Daar werd ruim vijf jaar geleden de grootste manifestatie ooit gehouden, anderhalf miljoen Fransen toonden in januari 2015 hun solidariteit, na de aanslag op het redactielokaal van het satirische blad Charlie Hebdo. Vandaag kwamen er vele duizenden mensen bijeen. 

In Parijs waren er ook veel toppolitici aanwezig, van verschillende politieke strekkingen, van links tot rechts. Anne Hidalgo was er, de burgemeester van Parijs,  minister van onderwijs Blanquer en zelfs de premier, Jean Castex. Wat opmerkelijk is, omdat een premier zich in Frankrijk maar zelden in manifestaties begeeft. 

De eerste minister publiceerde een Tweet, met als boodschap: "jullie maken ons niet bang, wij worden niet verdeeld, wij zijn Frankrijk".  De politici hielden zich verder wel afzijdig in die zin dat ze geen toespraken hielden. Er waren veel leerkrachten naar Parijs gekomen, om te pleiten voor de waarden van de republiek en vrije meningsuiting.  President Macron roept intussen een defensieraad bijeen. Er wordt verwacht dat er snel extra maatregelen zullen worden aangekondigd, om leerkrachten te beschermen en extremisme waar mogelijk in te dijken. 

Bekijk hier beelden van het protest in Frankrijk en lees voort onder de video:

Er werden slogans meegedragen als "il fait noir au pays des lumières", het is donker in het land van de verlichting. Frankrijk beschouwt zichzelf als het land dat sinds de achttiende eeuw de waarden van de verlichting, de rede en de verdraagzaamheid, hoog in het vaandel voert.  Maar veel Fransen vrezen dat die waarden in het gedrang komen. Er werden ook bordjes meegedragen die verwijzen naar de waarden van de Franse revolutie: vrijheid, gelijkheid en broederlijkheid. Zowel in Parijs als in Lyon werd een minuut stilte gehouden ter nagedachtenis van de onthoofde leraar, gevolgd door applaus, ook de Marseillaise werd gezongen. In Lyon waren er naar schatting zesduizend mensen bijeen.  

De vermoorde leerkracht "monsieur Paty" had een prima reputatie. Volgens de mensen die hem gekend hebben was hij "een man van de dialoog". "Iemand die je zin gaf om te leren", vertelde derdejaarsleerling Ilyes aan de krant Libération. "Hij was grappig en vriendelijk". Ilyes had vrijdag nog les gekregen van Samuel Paty. Andere leerlingen noemden hem "een bruggenbouwer, een man die zijn leerlingen wilde aanzetten tot kritisch denken". Ouders van leerlingen met een migratieachtergrond verklaarden op televisie dat mijnheer Paty "geen onderscheid maakte, geen greintje racistisch was".

Of dat het beeld is dat ook de achttienjarige Tsjetsjeense terrorist van de leerkracht had valt te betwijfelen. Hij baseerde zich waarschijnlijk op de veelgedeelde video op YouTube, en de boodschap van islamistische drukkingsgroepen "om die leerkracht te stoppen". Want Samuel Paty had twee karikaturen van de profeet Mohammed getoond, die ooit waren gepubliceerd door het magazine Charlie Hebdo. Dat deed hij tijdens de les EMC - enseignement moral en civique - moraal en burgerzin dus. Eén van die karikaturen toont een naakte man op zijn knieën, van achteren bekeken. 

Vooral de rol van radicale activisten wordt in vraag gesteld. Eén man, Abdelhakim Sefrioui, was bijzonder actief in het aanmoedigen van de verontwaardiging. Hij kwam eerder al in beeld bij de autoriteiten als oprichter van het anti-Israëlische collectief Cheikh Yassine. Sefrioui riep een paar dagen voor de aanslag in interviews op om de leerkracht "onmiddellijk te schorsen". Hij was het ook die samen met de vader van een leerling naar het schoolhoofd stapte en dreigde met "manifestaties".

Hij noemde Samuel Paty "geen leerkracht maar een schurk", un voyou. Dat Sefrioui de hetze heeft opgepookt is wel duidelijk. Of hij de wet heeft geschonden is weer iets anders. "Hebben we voldoende legale middelen om dit soort van haatboodschappen aan banden te leggen?" vragen Franse terreurdeskundigen zich af. Abdelhakim Sefrioui is in elk geval gisteren opgepakt en wordt nu verhoord, samen met tien anderen, veelal uit de omgeving van de dader. Vandaag nog is een vriend van de achttienjarige Tsjetsjeen opgepakt.

De verslagenheid bij veel Fransen is groot. "Ze proberen de democratie te vermoorden. Het is een aanslag op de vrije meningsuiting. Een aanslag op onze toekomst." Het zijn maar een paar uitspraken van leerkrachten, ouders of geschokte Franse burgers. Op sociale media zijn de verwijzingen naar Charlie Hebdo trending. Op Twitter gaat het ondermeer om de hashtags #JeSuisProf, #JeSuisEnseignant en #JeSuisSamuel. Naar de voornaam Samuel, van de vermoorde leraar dus. 

Het magazine Charlie Hebdo had zelf mee opgeroepen om te manifesteren. "Voor steun aan het onderwijzend personeel, voor de vrijheid en tegen de terreur" luidde hun motto.  Met een aanval op het onderwijs en het doden van een leerkracht is er alweer een treurige grens overschreden, vinden veel Fransen. 

Bekijk hier het verslag van "Het Journaal":