AP2008

Leiders van de Democraten willen dat VS-president Trump meteen verdwijnt, maar is dat grondwettelijk mogelijk?

Nadat er in de wandelgangen van de Amerikaanse politieke instellingen al luidop over was gediscussieerd, vragen de Democratische leiders van de Senaat en het Huis van Afgevaardigden in de VS nu openlijk de afzetting van president Donald Trump na de bestorming van het Capitool gisteren. Maar kan dat nog, zo kort voor de eedaflegging van verkozen president Joe Biden? En wat is het verschil met een impeachment?

Bij de bestorming van het Amerikaanse parlement door Trump-aanhangers zijn zeker zes mensen om het leven gekomen. Enkele uren eerder werden ze door president Trump aangevuurd om naar het Capitool te trekken. Volgens Trump werd er massaal fraude gepleegd tijdens de presidentsverkiezingen in november en is hij de rechtmatige winnaar. Harde bewijzen daarvoor zijn er niet.

Door het optreden van de president wordt er nu luidop nagedacht over zijn afzetting. Nancy Pelosi, de leider van de Democraten in het Huis van Afgevaardigden, en Chuck Schumer, de leider van de Democraten in de Senaat, vragen dat intussen openlijk. De Amerikaanse grondwet laat dat toe. Er zijn twee mogelijkheden: een impeachment (of afzettingsprocedure) of het inroepen van het 25e amendement van de Amerikaanse grondwet.

Impeachment

Impeachment of afzettingsprocedure is een proces waarbij een overheidsambtenaar (dus ook de president) kan worden afgezet omdat hij of zij een misdaad heeft gepleegd. Het is een lange procedure waarbij uiteindelijk de Senaat moet stemmen over de zaak.

Een recent voorbeeld is de impeachmentprocedure rond Bill Clinton. Eind jaren 90 werd de Democratische president beschuldigd van liegen onder eed en verhinderen van de rechtsgang. De aanklachten kwamen er nadat Clinton een relatie bleek te hebben gehad met de toenmalige stagiaire Monica Lewinsky. Clinton loog daar aanvankelijk over. Hij werd uiteindelijk niet afgezet, want in de Senaat kwam het niet tot een noodzakelijke meerderheid.Ā 

Voor Trump zou het al het tweede impeachmentproces zijn tijdens zijn ambtstermijn. Begin vorig jaar werd hij vrijgesproken na een impeachment.Ā Trump zou de OekraĆÆense presidentĀ Volodimir Zelenski in een telefoongesprek onder druk hebben gezet omĀ belastende informatie vrij te krijgen over zijn politieke concurrent Joe Biden en diens zoon Hunter Biden. De Senaat, met een Republikeinse meerderheid, stemde de procedure weg.

Er is nog nooit in de Amerikaanse geschiedenis een president afgezet na een impeachment. In 1868 was er nipt geen meerderheid in de Senaat om de Democraat Andrew Johnson af te zetten. Dat was ook zo bij Clinton en Trump. De Republikein Richard Nixon vermeed nipt een afzetting door impeachment door zelf ontslag te nemen. Nixon was betrokken bij een inbraak in het Democratische hoofdkwartier in de jaren 70 (het Watergateschandaal).

Het is nog niet zeker wat president Trump ten laste kan worden gelegd, maar een impeachment lijkt onwaarschijnlijk of minstens moeilijk op dit moment. De procedure is lang en ingewikkeld en sleept maanden aan, terwijl hij het Witte Huis over twee weken, op 20 januari, verlaat.

25e amendement

Maar er is nog een afzettingsprocedure ingewerkt in de Amerikaanse grondwet. Een procedure voor "dringende gevallen". Daarvoor werd in de jaren 60 het 25e amendement toegevoegd aan de grondwet.Ā Het amendement moest verduidelijken wie de president zou opvolgen in geval van ziekte, overlijden of "het niet in staat zijn om te regeren".Ā Ā 

Het 25e amendement is al een paar keer gebruikt in de Amerikaanse geschiedenis, bijvoorbeeld toen vicepresident Gerald Ford president Richard Nixon opvolgde na diens ontslag of wanneer een president moest worden geopereerd (en verdoofd) en hij dus tijdelijk niet in staat was om te regeren.

Het amendement bestaat uit vier artikels. De eerste drie werden in het verleden dus al gebruikt, maar het vierde en laatste nog niet. Het is dƔt artikel waar nu over wordt nagedacht. Het bepaalt dat een meerderheid van de ministers akkoord moet zijn met een afzetting en ook de vicepresident, in dit geval Mike Pence, moet zijn fiat geven.

Als de nodige handtekeningen worden verzameld, is president Trump meteen zijn job kwijt en neemt de vicepresident zijn taken over voor de komende twee weken. Het is dus een soort noodprocedure.

Bekijk hier de uitleg over het 25e amendement door Amerikakenner Jan Balliauw en professor internationale politiek Bart Kerremans (en lees verder na de video):

Videospeler inladen...

Ondanks hardnekkige geruchten lijkt het toch weinig waarschijnlijk dat het 25e amendement zal worden ingeroepen, al is niets uitgesloten. "Dit is de ultieme stok achter de deur", zegt professor internationale politiek Bart Kerremans. "Ik kan me inbeelden dat meerdere leden van zijn kabinet vinden dat dit te ver is gegaan, dat ze dit niet meer willen ondersteunen."

"Maar Pence zal hier niet zomaar naar grijpen en hij heeft een meerderheid nodig, maar als je ziet wat er de afgelopen 24 uur is gebeurd in de Verenigde Staten is niks uitgesloten, alles is mogelijk", aldus Kerremans.

Amerikakenner Jan Balliauw noemt het vierde artikel van het 25e amendement "een institutionele tijdbom". "Het is nog nooit gebruikt. In het begin van de Trumpperiode hebben een aantal kabinetsleden er wel over nagedacht, maar het niet gedaan, omdat het zulke verregaande consequenties heeft en hij is nog maar twee weken aan de macht." Ook onze VS-correspondent Bjƶrn Soenens meent dat het niet zover zal komen. "Men gaat dit wellicht uitzweten."

Meest gelezen