Gezondheidsinstituut Sciensano: "Bescherming coronavaccins neemt snel af, vooral tegen besmetting met symptomen"
De bescherming die de coronavaccins bieden, neemt snel af. Vooral tegen een besmetting met symptomen van de omikronvariant. Dat blijkt uit een studie van gezondheidsinstituut Sciensano bij bijna anderhalf miljoen Belgen. De boosterprik krikt die bescherming wel tijdelijk weer op. Tegen ziekenhuisopname blijft de bescherming relatief stabiel. Het is de eerste keer dat de beschermingsgraad in ons land op zo'n grote schaal is onderzocht.
De onderzoekers van het gezondheidsinstituut gingen aan de slag met de testresultaten, de vaccinatiestatus en ziekenhuisopnames van Belgen tussen juli 2021 en april dit jaar. In die periode kreeg ons land te maken met de delta- en omikronvariant van het coronavirus.
Om het beschermingspercentage tegen symptomatische infectie te berekenen - (licht) ziek worden als gevolg van een coronabesmetting - werd gekeken naar data van 1.433.135 mensen, tegen ziekenhuisopname ging het om die van 662.220 mensen.
Snelle afname tegen infectie
Wie de eerste twee dosissen kreeg, de zogenoemde primaire vaccinatie of basisvaccinatie, was initieel voor 81 procent meer beschermd tegen een symptomatische infectie met delta dan niet-gevaccineerden. Dat percentage nam na 100 tot 150 dagen (3 tot 5 maanden) af tot 56 procent. Na de boosterprik klimt het weer naar 84 procent.
BEKIJK - "We zitten met een kiem die een uitweg zoekt weg van het effect van het vaccin", zegt vaccinoloog Pierre Van Damme van de UAntwerpen in "Het journaal":
Hoelang de beschermingsgraad van de boosterprik tegen delta standhoudt, kon niet onderzocht worden. De boosters werden pas toegediend toen de variant al bijna verdwenen was in ons land.
Opvallender zijn de resultaten over de omikronvariant. Het initiële beschermingspercentage (37 procent) tegen een besmetting met symptomen was al niet denderend na de eerste twee prikken. Dat nam na 3 tot 5 maanden ook nog eens met de helft af. De boosterprik overtreft de initiële bescherming (52 procent), maar blijkt na enkele maanden ook weer af te zwakken (25 procent).
"Dat heeft te maken met de karakteristieken van omikron. Het ontsnapt makkelijker aan het immuunsysteem van het menselijk lichaam dan bijvoorbeeld een delta- of alfavariant", zegt Joris van Loenhout, onderzoeker bij Sciensano.
"We zitten met een vaccin dat bedoeld is voor de eerste varianten die circuleerden", valt vaccinoloog Pierre Van Damme hem bij. "Het is niet verwonderlijk dat die doeltreffendheid na basisvaccinatie redelijk laag is tegen omikron en snel afneemt. De booster krikt dat wel op, zeker als we kijken naar bescherming tegen hospitalisatie. Dat zien we ook in andere studies."
Betere bescherming tegen ernstige ziekte of ziekenhuisopname
De bescherming tegen ziekenhuisopname blijft inderdaad best goed, dat blijkt ook uit de Sciensano-studie. Zowel basisvaccinatie als de boosterprik blijven tussen de 90 en 94 procent meer bescherming bieden tegen ziekenhuisopname door delta dan als je niet gevaccineerd bent.
Voor omikron zorgt de booster voor 87 procent bescherming, al neemt ze na drie tot vijf maanden ook weer af tot 66 procent. In april maakte farmareus Pfizer zelf bekend dat zijn boosterprik na drie maanden nog voor 55 procent doeltreffend is tegen hospitaalopname.
De vaccins voorkomen dus nog redelijk goed ernstige ziekte, maar helpen niet meer om de epidemie in te dijken. "De bescherming tegen infectie gaat vrij hard naar beneden tegen omikron, ook na de booster zien we dus een afname. Dat zorgt ervoor dat het virus meer blijft circuleren dan bij de deltavariant", aldus van Loenhout.
De beschermingspercentages na basisvaccinatie tegen omikron hebben een lagere nauwkeurigheid dan de andere cijfers. Dat komt omdat veel mensen al een booster hadden ontvangen toen de variant opdook. Daarom zijn deze cijfers niet opgenomen in de grafiek.
Hybride immuniteit
"Mensen die een infectie hebben doorgemaakt, dat kan recent of een jaar geleden zijn, én geboosterd zijn, blijken in onze studie het best beschermd", vertelt Joris van Loenhout. Afhankelijk van wanneer je precies besmet raakte, ligt de bescherming tussen de 70 à 80 procent. Mensen met een hybride immuniteit zijn dus beter beschermd dan mensen die enkel gevaccineerd zijn of enkel immuniteit hebben door een coronabesmetting.
Die infectie krikt de immuniteit weer even op, maar we weten niet wat ons te wachten staat met mogelijke nieuwe varianten
"Een groot deel van de gevaccineerden hebben intussen omikron, gelukkig als gevaccineerde, doorgemaakt", zegt Van Damme. "Die infectie krikt de immuniteit weer even op, maar we weten niet wat ons te wachten staat met mogelijke nieuwe varianten. Dan zijn we toch beter voorbereid met een aangepaste vaccinatie."
Nood aan aan vierde prik?
Dat werpt meteen de volgende vragen op: Heeft het wel zin om te blijven boosteren? En zo ja, hebben we dan vaccins nodig die aangepast zijn aan nieuwe varianten?
"De vaccins blijven het beste wapen", stelt Van Damme. "De boostervaccinatie met de huidige vaccins hebben een ongelofelijk effect gehad. We zien dat de kans om in het ziekenhuis terecht te komen als gevaccineerde met een booster, 70 procent lager ligt bij de 65-plussers dan als je die booster niet hebt gehad."
Een eventueel aangepast vaccin tegen omikron is er ten vroegste tegen de herfst. Het is wachten op het advies van het Europees Geneesmiddelenagentschap. "Maar we weten nog niet of die aangepaste vaccins beter zijn dan de huidige", merkt Van Damme op.
Hoe dan ook denkt hij dat er voor alle volwassenen een vierde prik aankomt tegen eind dit jaar. "We zullen het nu eerst aan de meest kwetsbaren geven. De vraag is wat het beste tijdstip is om het te geven aan de brede volwassen bevolking. Daar zijn we bij de Taskforce Vaccinatie nog niet uit."
De volledige studie van Sciensano kan je hier lezen. Voorlopig is er nog geen peer review gebeurd, dat is een controle van de studie door onafhankelijke wetenschappers. Over de doeltreffendheid tegen opname op intensieve zorgen en overlijden konden geen uitspraken gedaan worden, omdat die datasets te klein waren. Voor dezelfde reden konden er geen conclusies getrokken worden over de bescherming die de verschillende vaccins apart bieden.