Van schouderklopje tot knuffel, aanrakingen kunnen fysiek en mentaal welzijn verbeteren: "Moeten we meer toepassen in de zorg"

Van een hand op je schouder tot een welgemeende knuffel: velen onder ons vinden troost wanneer iemand ze aanraakt. Werken aanrakingen écht bevorderend voor ons welzijn? En maakt het uit wie die aanraking precies uitvoert?

Over die vragen bogen onderzoekers van het Nederlands Herseninstituut en het Universitair Ziekenhuis Essen zich. Daarvoor namen ze 137 verschillende papers over aanraking en welzijn onder de loep in een grote metastudie.

De algemene conclusie is alvast duidelijk. "Aanraking is zéker effectief", zegt Kelly Fredriksen, een van de onderzoekers van de studie, in ‘Nieuwe feiten’ op Radio 1.

"In onze studie werd een breed scala aan uitkomsten onderzocht. Dat gaat van fysieke gezondheid tot mentale gezondheid." Volgens de studie kunnen aanrakingen significant pijn, angst, depressie en stress verminderen. "Bij kinderen helpt het vooral voor pijn, bij volwassen werkt het voornamelijk bij depressieve gevoelens en angst."

Iemand aanraken kan dus een gunstig effect hebben op zowel de fysieke als mentale gezondheid. Of het ook uitmaakt wie de aanraking uitvoert, een therapeut of een familielid bijvoorbeeld, werd ook onderzocht.

Wat blijkt? Verbazend genoeg maakt de band tussen mensen niet zoveel uit. "Behalve als je gaat kijken naar jonge, vooral pasgeboren kinderen", zegt Fredriksen. "Dan maakt de band wel uit en is het belangrijk dat een ouder die aanraking doet, en geen therapeut of andere vreemdeling."

"Wat terugkeert in de onderzoeken, is dat het voelen van bepaalde dingen op de huid een van de eerste zintuigen is die we ontwikkelen als baby. Het is ook ontzettend belangrijk voor de verdere ontwikkeling van je hersenen. Daarbij maakt je huid geen onderscheid tussen wie dat doet."

"Aanrakingen zouden we vaker moeten toedienen in de zorg", luidt de mening van Fredriksen. Het zou volgens haar als een effectieve interventie toegepast kunnen worden op patiënten.

Meer aanrakingen implementeren in de zorg, zet dat dan de deur niet open naar misbruik? "Het is altijd heel belangrijk om de toestemming van degene die aangeraakt wordt, na te vragen", benadrukt ze. "De aanraking is trouwens ook pas effectief als je toestemming hebt. Zodra iemand zegt dat ze er geen behoefte aan hebben, heeft het altijd een negatief effect."

Daarbij rijst ook de vraag of er genoeg ruimte is in de zorgsector om aandacht te schenken aan aanrakingen, en er zo de vruchten van te plukken. Volgens een bevraging blijkt dat amper 2 op de 10 werknemers in de ouderenzorg bijvoorbeeld zeggen dat er dagelijks genoeg personeel is in hun woonzorgcentrum. 

Ook buiten een zorgcontext kunnen aanrakingen gunstig zijn. "Denk aan een goede vriend die je een tijdje niet hebt gezien en die je een knuffel geeft. Zulke aanrakingen verbeteren onze sociale cognitie, en dus hoe we met elkaar omgaan."

Voor wie het in de praktijk wil omzetten, brengt het onderzoek nog een aantal interessante inzichten. Zo werken aanrakingen aan het hoofd over het algemeen het beste. "Denk aan een gezichtsmassage of een hoofdhuidmassage. Dat is beter dan andere lichaamsdelen, al vallen daar ook voordelen uit te halen."

Verder is de duur van de aanraking minder van belang. "Wat wel belangrijk is, is dat de aanrakingen meerdere keren worden gedaan. Dus stel dat je iemand eens een knuffel wil geven en je hebt er toestemming voor, dan stel ik voor dat meerdere keer na elkaar te doen in plaats van minutenlang in elkaars armen te vallen."

Fredriksen merkt op dat er, zeker bij jongere generaties, steeds vaker een zekere terughoudendheid optreedt als het op aanrakingen aankomt. "Dat is ontzettend jammer. Mocht je iemand zien die het moeilijk heeft, vraag dan even of je knuffel mag geven."

Pak elkaar dus in het vervolg misschien toch eens even vast. Mét toestemming, uiteraard.