Technologische vooruitgang in alzheimer-onderzoek stemt wetenschap hoopvol: hoe dicht staan we bij een remedie?

Vandaag maakte Will Tura bekend dat hij een beginnende vorm van alzheimer heeft. De zanger is ondertussen al 82 jaar oud en er wordt vaak gezegd dat lang actief blijven een goede remedie is tegen de ziekte van Alzheimer. "Maar is dat wel zo?", vraagt Kathleen Cools in "Terzake" aan dokter Annerieke Sierksma die aan de KU Leuven onderzoek doet naar neurodegeneratieve ziektes.

"De gedachtegang klopt enigszins. Als we lang actief blijven en onze hersenen blijven uitdagen door bijvoorbeeld nieuwe hobby’s op te nemen, is dat zeker goed voor de hersenen."

"Maar dat geeft geen definitieve bescherming tegen ziektes op latere leeftijd." Ze maakt de vergelijking met longkanker. "Zelfs wanneer je heel je leven gesport hebt en nooit gerookt hebt, kan je nog longkanker krijgen."

“Bij de ziekte van Alzheimer zien we dat er iets misgaat in de hersenen: hersencellen sterven af en er ontstaan ook twee abnormale ophopingen in de hersenen, één buiten de cellen en één in de cellen. Die twee ontwikkelingen proberen we via medicatie specifiek aan te pakken om de ziekte te proberen vertragen.”  

Sierksma vertelt dat de wetenschap steeds meer inzicht krijgt in het begrijpen van de ziekte. “Er is een grote technologische vooruitgang: we kunnen beter zien wanneer mensen de ziekte ontwikkelen, maar we kunnen ook beter in de hersenen kijken van mensen die de ziekte hebben en zien beter wat daar precies misgaat ten opzichte van andere mensen.”

Ook op genetisch vlak is de wetenschap er enorm op vooruitgegaan. "Genetica is een grote component bij de ziekte van Alzheimer", duidt Sierksma. "Maar die genetica is ook zeer complex. Bij sommige ziektebeelden kan je gemakkelijk één gen aanduiden dat betrokken is bij de ziekte, maar bij de ziekte van Alzheimer is dat (bijna) niet het geval." 

Toch krijgt de wetenschap ook op genetisch vlak steeds meer aanknopingspunten over wat er precies misgaat bij het ziektebeeld.

Eind 2022 kwam er een grote doorbraak in het onderzoek naar de ziekte van Alzheimer. Een nieuwe Amerikaanse studie toonde aan dat het geneesmiddel lecanemab de effecten van de ziekte zou vertragen. "Zeer hoopgevend", stelt Sierksma.

"De studie toont aan dat de theorie waarop we jaren hebben gewerkt deugdelijk is. We zien dat bepaalde middelen gebaseerd op die theorie blijken te werken." In Amerika zouden binnenkort drie alzheimer-middelen op de markt komen die ontwikkeld zijn op basis van die theorie.

Dat is goed nieuws, zegt Sierksma, maar ze benadrukt dat die middelen de ziekte niet zullen genezen. "Op het moment dat iemand symptomen krijgt, is de ziekte al twintig jaar bezig en is er dus al heel wat schade aangericht in de hersenen. Dat kunnen we niet oplossen, maar we kunnen wel verdere schade voorkomen.”

De ziekte zou dus enigszins vertraagd kunnen worden, maar patiënten kunnen nog niet volledig genezen worden. Sierksma hoopt dat dat in de toekomst wel zal kunnen, want ook de diagnostiek gaat erop vooruit. Dat wil zeggen dat de ziekte steeds sneller kan opgespoord worden en ook dat stemt haar hoopvol.

“Als we er al na vijf jaar zouden kunnen bij zijn, in plaats van na twintig jaar, kunnen we veel vroeger gaan behandelen. En hoe vroeger dat kan, hoe meer kans dat men op een dag de ziekte ook kan “genezen”.

Tot slot doet Sierksma nog een oproep voor meer middelen voor alzheimer-onderzoek: “We zien bijvoorbeeld dat het aantal mensen met de ziekte van Alzheimer wereldwijd ongeveer gelijkloopt met het aantal mensen dat kanker heeft, maar dat er een grote kloof is in het aantal subsidies voor onderzoek naar de ziektes.”