Terugblik 3 jaar na de eerste lockdown: "Heel wat grondrechten geschonden, het evenwicht was zoek"
Tijdens de coronacrisis zijn volgens de Liga voor de Mensenrechten regelmatig onze grondrechten geschonden. "Het evenwicht was zoek", zegt Kati Verstrepen van de Liga voor de Mensenrechten in "De zevende dag". De pandemiewet heeft veel te lang op zich laten wachten en een breder parlementair debat was beter geweest voor het draagvlak van de maatregelen.
Drie jaar geleden werd de eerste lockdown in ons land afgekondigd, het begin van een heel moeilijke periode. In "De zevende dag" is teruggeblikt op 3 jaar pandemie. Wat hebben we goed gedaan? Wat hadden we anders moeten aanpakken? Infectioloog Erika Vlieghe en voormalig Vlaams minister van Welzijn Wouter Beke (CD&V) beantwoordden in de studio de vragen van kijkers.
"Er zijn heel wat mensenrechten geschonden in bepaalde periodes, maar dat is ook normaal", zegt Kati Verstrepen, voorzitter van de Liga voor de Mensenrechten. "We zaten daar constant in dilemma's (tussen vrijheid en veiligheid, red.) en dat was daar in extreme mate het geval."
Dat er in het begin ministeriële besluiten zijn genomen, is normaal. Maar het heeft veel te lang geduurd
De mensen moesten beschermd worden tegen het coronavirus en daarvoor waren er maatregelen nodig, "maar met die maatregelen werden een hele reeks grondrechten geschonden zoals het recht op vrij bewegen, het recht op vereniging, op onderwijs enz. Het evenwicht was zoek".
Verstrepen snapt dat dit evenwicht er in het begin niet was. "We hadden toen ook enkel een regering in lopende zaken en we hadden geen pandemiewet, enkel een rampenwet. Het was dus logisch dat er in het begin ministeriële besluiten genomen zijn, maar dat heeft veel te lang geduurd."
Een parlementair debat had de handhaving achteraf veel makkelijker gemaakt
Er had veel vroeger een parlementair debat moeten komen, wat het draagvlak voor maatregelen had kunnen verhogen, zegt Verstrepen: "Dat het parlement (en dus de democratie) buitenspel is gezet, heeft twee nadelen. Mensen hebben het debat niet gehoord dat voorafgaat aan bepaalde maatregelen."
"Er wordt dan heel warrig gecommuniceerd - denk aan de powerpoint van (toenmalig premier) Wilmès, iets wat niemand zal vergeten", gaat ze voort. "De mensen ontvangen ook tegenstrijdige berichten: de ene minister zegt dit, de andere dat. Mensen weten niet meer waarom sommige dingen niet of wel nog mogen. Dat had de handhaving achteraf ook veel makkelijker gemaakt."
Beke: "Soms te harde beslissingen genomen"
Wouter Beke geeft toe dat er soms te harde beslissingen zijn genomen. Op de vraag wat hij nu anders zou doen, antwoordt hij: "Het beperken van het aantal mensen op een begrafenis, bijvoorbeeld. Dat is iets wat er ongelooflijk hard heeft ingehakt, want mensen kunnen maar één keer afscheid nemen. Die maatregel is wat mij betreft veel te hard geweest."
BEKIJK - het debat over de mensenrechten in "De zevende dag"
De pandemiewet kwam er uiteindelijk in februari 2021, bijna een jaar na de eerste lockdown. Volgens Wouter Beke zal die voor de toekomst een verbetering betekenen. Hij zegt ook dat het ontbreken van een pandemiewet niet betekende dat er geen debat was in het parlement.
"Ik herinner me bijvoorbeeld een debat om mensen met onderliggende aandoeningen prioritair te vaccineren", zegt Beke. "Op dat plan is toen ook veel kritiek gekomen, wat met de privacy te maken had, terwijl we gewoon mensen wilden beschermen en hen zo sneller hun vrijheid teruggeven."
Minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) liet in "De zevende dag" ook weten dat er hoe dan ook een onafhankelijke evaluatie komt van het coronabeleid. De internationale denktank OESO moet die evaluatie maken. "Ik verwacht een zeer kritisch onderzoek over alles wat met covid te maken had", zegt hij daarover. Hij verwacht de resultaten "liefst voor de verkiezingen". "Laat de kritiek maar komen, ik wil dat we paraat staan voor volgende crisissen."
Wat brengt de toekomst?
Vandaag, na drie jaar leven met corona, is het nog altijd niet duidelijk wat de toekomst gaat brengen. "Het gaat nu over het algemeen beter. Het is zoals een onweer. Het gedonder en gebliksem is voorbij, maar het blijft rommelen in de verte. We moeten alert blijven", onderstreept Erika Vlieghe (UZA).
Dat het niet voorbij is, blijkt uit de weer stijgende cijfers: "We zitten momenteel in de tiende golf - hoewel we dat niet meer echt tellen. Het is wel allemaal bevattelijker geworden, maar we blijven op onze hoede."
De reden waarom we nu in rustiger vaarwater zitten, is deels door de vaccins, maar ook omdat het virus zijn scherpste kantjes kwijt is geraakt. Net daarom moeten we waakzaam blijven: "Niemand weet of het virus ons geen nieuwe hak gaat zetten."