Johan Vande Lanotte stapt weldra uit de actieve politiek, SP.A verliest haar laatste teletubbie
Nu Johan Vande Lanotte in zijn thuisbasis Oostende naast de burgemeesterssjerp heeft gegrepen en in januari uit de actieve politiek stapt, verliest de SP.A haar laatste teletubbie. Samen met Steve Stevaert, Frank Vandenbroucke en Patrick Janssens vormde hij in het begin van de jaren 2000 een dynamisch en hip politiek team, de zogenoemde "teletubbies". Portret van een dossiervreter/machtspoliticus met een lange staat van dienst in de Belgische politiek.
Kabinetschef, volksvertegenwoordiger, senator, minister, vicepremier, partijvoorzitter, gemeenteraadslid en burgemeester: gedurende 30 jaar heeft Johan Vande Lanotte mee het politieke leven in ons land en in Oostende bepaald. Hoewel hij op 14 oktober met zijn Stadslijst nog als grootste formatie van Oostende uit de stembus kwam, werd hij naar de zijlijn verbannen door zijn liberale rivaal Bart Tommelein. Die haalde niet alleen meer voorkeurstemmen dan Vande Lanotte, maar slaagde er ook in een nieuwe coalitie op de been te brengen van Open VLD, CD&V, Groen en N-VA.
Exit voor de socialisten, die al sinds 1997 de Oostendse burgemeesterssjerp hadden. Politiek eindstation voor Johan Vande Lanotte, die eerder al de nationale politiek vaarwel had gezegd.
De politieke carrière van Johan Vande Lanotte begint in 1988, als hij kabinetschef wordt van minister van Binnenlandse Zaken Louis Tobback. Daarnaast wordt hij ook professor Grondwettelijk Recht aan de Universiteit Gent. Vande Lanotte ontpopt zich gaandeweg tot een politicus met een ruime dossierkennis.
Tobback stuurt zijn poulain naar Oostende, waar hij de Vonkisten in de lokale partijafdeling de pas moet zien af te snijden, een ultra-linkse groep binnen de SP. Als lijsttrekker wordt Johan Vande Lanotte in 1991 meteen verkozen tot volksvertegenwoordiger. In 1995 wordt hij ook gemeenteraadslid.
Maar het is op nationaal vlak dat Johan Vande Lanotte hoge politieke ogen gooit. In de periode 1994-1998 is hij minister van Binnenlandse Zaken en vicepremier in de regering-Dehaene. 23 april 1998 is een valse noot: Vande Lanotte en zijn collega Stefaan de Clerck (CD&V) van Justitie stappen vervroegd op na de ontsnapping van Marc Dutroux.
Een jaar later pikt Vande Lanotte de ministeriële draad weer op als hij minister van Begroting, Maatschappelijke Integratie en Sociale Economie wordt in de paarsgroene regering-Verhofstadt. Hij richt het Zilverfonds op als financiële buffer tegen de meerkosten van de vergrijzing. In 2016 zou dat fonds weer worden afgeschaft omdat het bleek te gaan over een lege doos. Als minister van Begroting laat Vande Lanotte zich kennen als een degelijk bestuurder.
Hij blijft op post in de regering-Verhofstadt II, maar ruilt in 2005 zijn ministerpost in voor het voorzitterschap van SP.A. Als partijvoorzitter maakt hij niet echt brokken en in 2011 keert hij terug in de federale regering als vicepremier en minister van Economie en Noordzee. Hij komt meer dan eens in aanvaring met elektriciteitsproducent Electrabel en verlaagt de btw op elektriciteit van 21 naar 6 procent.
In 2014 krijgt de SP.A klappen bij de parlementsverkiezingen. De socialisten verhuizen naar de oppositiebanken nadat premier Charles Michel (MR) een Zweedse coalitie op de been heeft weten te brengen.
Vande Lanotte aardt niet als gewoon Kamerlid en keert terug naar zijn Oostende, waar hij in 2015 zijn partijgenoot Jean Vandecasteele opvolgt als burgemeester. Kwatongen zeggen dat hij Vandecasteele gewoonweg aan de kant heeft geschoven en dat zo een al in de feiten bestaande toestand gewoon is geofficialiseerd. Dat Vande Lanotte als minister ook al veel in de pap van het stadsbestuur te brokken had, was voor veel insiders sowieso geen geheim.
Intussen is zijn reputatie niet meer wat ze is geweest. Na het boek "De Keizer van Oostende" gonst het van geruchten over belangenvermenging. Vande Lanotte bijt van zich af en de beschuldigingen worden ook niet echt hard gemaakt. Maar het kwaad is geschied: er kleeft een smet op de machtspoliticus.
Hoewel hij zich bijzonder actief toont op het Oostendse politieke toneel lijkt Johan Vande Lanotte toch enige moeite te hebben met zijn nieuwe rol van burgervader. De aard van het beestje? Meer een dossiervretende beleidsmaker dan een joviale volksfiguur?
Intussen weet ook de SP.A alsmaar minder kiezers te bekoren. In dergelijke situaties is "vernieuwing" vaak het sleutelwoord. Voor de gemeenteraadsverkiezingen van 14 oktober probeert Vande Lanotte politiek te vervellen door met een zogenoemde stadslijst naar de kiezer te trekken. De vernieuwing en verjonging overtuigt lang niet iedereen in Oostende: de Stadslijst doet het slechter dan de SP.A in 2012. "Dat klopt niet als je dat door Vande Lanotte laat trekken, want dan wordt je boodschap van vernieuwing en verjonging een beetje troebel", analyseert zijn partijgenoot Jan Cornillie in "Terzake".
Met de exit van Vande Lanotte verdwijnt de laatste SP.A-teletubbie uit de politiek. Zijn drie collega-teletubbies verging het niet altijd even goed. Patrick Janssens beëindigde in 2014 zijn politieke carrière twee jaar nadat hij de Antwerpse burgemeesterssjerp aan Bart De Wever (N-VA) had moeten laten. Steve Stevaert, ooit de wonderboy van de partij, overleed in 2013. Frank Vandenbroucke hield de politiek al in 2011 voor bekeken, maar wordt nu alom gerespecteerd voor zijn wetenschappelijk werk.
Wat wordt het voor Johan Vande Lanotte? Gaat ook hij voor academische glorie? In elk geval is hij nog altijd buitengewoon hoogleraar Grondwettelijk Recht aan de Universiteit Gent.
Bekijk hieronder een ludiek portret van "de laatste teletubbie".
