Het is niet wit, het is niet zwart, het is niet zwart-wit. South Carolina kiest

"Mijn naam is bandiet, bendelid, drugdealer, moordenaar, gevangene…", zegt Taylor tijdens zijn beurt in het welsprekendheidstornooi in Spartanburg, South Carolina. Taylor is 17 en hij is kwaad. Hij vindt zijn zwarte verleden belangrijk maar beladen.

De zwarte histories worden de hele maand februari herdacht tijdens Black History Month. Taylor vindt het zo pijnlijk dat zijn kleurgenoten ook anno 2020 nog worden beschimpt, vernederd, gediscrimineerd, aangehouden, en gevangen worden gezet. De jongen droomt van een kleurloos Amerika.

Mocht hij kunnen stemmen, hij maakte een bolletje rood naast de naam van Bernie Sanders, zegt hij, want dan zal hij geen studieschulden kennen. Hij is de angst voor zijn huidskleur beu. "Onlangs nog liep ik langs een auto. De vrouw in de wagen klikte meteen al haar deuren op slot, alsof ik een gangster ben. Ik ben een laatstejaarsleerling op de middelbare school. Ik wil hard doorleren, that’s all!"

Ik zag op het zwarte buurtfeest overigens veel blije mensen feesten, trots zijn op hun identiteit, dansen en zingen en samen lachen. Maar diep vanbinnen etteren nog de oude wonden.

In het Zuiden van de VS bestaat tot op vandaag rancune over de Burgeroorlog, tot en met de vlag toe van het Zuiden. De Confederate Flag met het rode vlak en het blauwe diagonale kruis met dertien sterren. Elf voor de afgescheiden staten, de twee andere voor Kentucky en Missouri. Voor velen is de oorlogsvlag een symbool van rassenhaat.

De vlag kwam onder vuur na de rellen in Charlottesville in de zomer van 2017, en daarvoor ook al, na de racistische aanslag in de Emanuel African Methodist Episcopal Church in Charleston, in juni 2015. De vlag is nog altijd niet uit het Amerikaanse straatbeeld verdwenen. Ook op bumperstickers, mouwen van jassen, T-shirts, boots, en riemgespen is ze nog geregeld te zien. De vlag is populair onder blanke Amerikanen die geloven in hun eigen superioriteit.

Dylann Roof, de schutter van het drama in Charleston, was voor de aanslag op internetbeelden te zien met een confederale vlag in zijn ene hand en een geweer in zijn andere. Even later pleegde hij een negenvoudige moord op zwarte kerkgangers. Begin 2017 werd Roof veroordeeld. Het was de eerste keer dat een racistische moordenaar de federale doodstraf kreeg.

Roof wacht nu in de dodencel van Terre Haute in Indiana op zijn fatale injectie. De 22-jarige Roof wilde naar eigen zeggen met zijn daden een rassenoorlog ontketenen. Hij toonde geen enkele spijt tijdens zijn proces. Voor hij het vuur opende in de kerk zei hij nog: "Ik moet het doen. Jullie verkrachten onze vrouwen en nemen ons land over. Jullie moeten weg." Om er zeker van te zijn dat zijn boodschap zou worden doorverteld, liet de schutter één van de aanwezigen in leven.

De schietpartij herinnert ons aan de donkerste kant van de Amerikaanse geschiedenis. Amerika's verhaal is doordrenkt van het racistische geweld. Racisme tegen zwarten is een pijnlijke rode draad in de Amerikaanse geschiedenis. Blanke en zwarte Amerikanen leven gescheiden in één land. Nog altijd.

In South Carolina is dat nogal duidelijk. South Carolina staat in de top 5 van de Amerikaanse staten met de grootste zwarte bevolking. Bijna dertig procent van de vijf miljoen inwoners is zwart. Het gemiddelde inkomen voor zwarten in deze staat bedraagt minder dan de helft van het gemiddelde blanke inkomen. Ik reed langs het stadje North, waar het gemiddelde inkomen niet hoger is dan 14.000 dollar per jaar. Dat is gore armoede.

Rond Charleston - de oudste en grootste stad in South Carolina - leeft 42 procent van de zwarte jeugd (jonger dan 18) onder de armoedegrens. Ook de werkloosheid is drie keer zo hoog. Charleston was ooit het kloppende hart van de Afro-Amerikaanse ervaring.

Het was de havenstad waar meer dan 40 procent van alle Afrikaanse slaven in Amerika aanmeerden en vervolgens werden verkocht op de slavenmarkt. Als je arm bent en zwart, dan woon je in Noord-Charleston. Een zwarte middenklasse is er niet. Die kwalijke en bloedige geschiedenis is vandaag nog altijd voelbaar. 

Daarover zal zeker worden gepraat tijdens de presidentscampagne, en al zeker bij de voorverkiezingen voor de slag om het presidentschap. Over de grove armoede en ongelijkheid, en hoe die op te lossen of te verzachten. Twintig kilometer buiten Charleston vind je nog zwarte gemeenschappen die geen stromend water hebben of anno 2020 nog niet zijn aangesloten op de riolering.

Ik ging in Charleston dineren en ik kwam niet één gekleurde Amerikaan tegen. Zwarten zie je alleen maar in de keuken werken of op straat, als verkoper van bloemen of goedkope spulletjes. Zelfs als ober zie je ze bijna niet opduiken. En als eigenaar van een winkel zie je ze al helemaal niet. 

Wat je wel vindt in South Carolina, zijn betalende toeristentours van oude katoenplantages, waar alleen slaven werkten. In SC organiseren ze elk jaar evocaties van veldslagen uit de Burgeroorlog, zoals het naspelen van de slag bij Aiken, zo’n twee en een half uur rijden van Charleston. Ik was er bij en zag hoe trots Zuiderlingen zijn op hun erfenis.

Ze voegen er fijntjes aan toe dat de gewone mensen in South Carolina nooit slaven hebben gehouden. Dat waren alleen de rijke inwoners. Zij vochten in de oorlog om hun huis en hun gezin te beschermen, zeggen ze. Hoe de Burgeroorlog hier nog altijd niet verteerd lijkt. Nagenoeg iedereen die ik ontmoet op de herdenking van de slag bij Aiken is Republikeins en Trumpstemmer. 

Donald Trump, de witste van alle recente Amerikaanse presidenten, won de presidentsverkiezing in South Carolina in 2016 met 54 procent van de stemmen, 14 procent méér dan Hillary Clinton. De meeste Democratische kiezers in deze staat zijn zwarte Amerikanen, ongeveer zes op de tien. Daarom is het een barometerstaat tijdens de voorverkiezing. Welke kandidaat kan deze kiezers in zijn of haar kamp krijgen?

Het belang van de zwarte kiezers kan niet genoeg worden benadrukt. In 1976 haalde Jimmy Carter de nominatie binnen dankzij de steun van de zwarte kiezers in het Zuiden. In 1992 kreeg Bill Clinton tachtig ten honderd van de zwarte stemmen. Maar er lijkt dit jaar iets op til. Kunnen de Democraten nog wel zo zeker zijn van het gros van de zwarte stemmen?

De Democraten lijken meer interesse te tonen in het terugwinnen van de blanke kiezers die ze in 2016 aan Trump verloren. Dat zou wel eens een kapitale fout kunnen zijn. De Democraten lijken te jagen op de foute kiezers in 2020. 

Kandidaten als Pete Buttigieg en Amy Klobuchar peilen bijzonder slecht onder zwarte kiezers. Niemand kent hen, en ze hebben ook niet de beste reputatie in die groep. Buttigieg peilt op 4 procent bij zwarte kiezers. Hij ontsloeg de eerste zwarte politiechef van Southbend, Indiana, toen hij er burgemeester was. Klobuchar ging als openbaar aanklager al te gretig achter jonge zwarte verdachten aan in Minnesota. Eén van hen ging onterecht achter de tralies. Dat achtervolgt Klobuchar.

Niemand van de kandidaten lijkt een lange traditie te hebben van steun voor en werken met de zwarte gemeenschap. Joe Biden kennen ze nog het best, als de voormalige vicepresident van hun eerste zwarte president Barack Obama (tussen 2009 en 2017). Maar die steun brokkelt geleidelijk af, nu Bidens landelijke steun wegsmelt na zijn twee smadelijke nederlagen, in Iowa en New Hampshire.

Misschien verrast Biden alsnog, nadat hij in Nevada weer levensvatbaar werd met zijn tweede plaats na Sanders. Biden kreeg eerder in de campagne al eens de wind van voren toen Kamala Harris hem verweet niets te hebben gedaan voor zwarten: hij was tegen het gebruik van busvervoer om scholen raciaal gemengd te maken, en hij stemde vol enthousiasme mee voor een wet die meer zwarte Amerikanen opsloot in de jaren 90 van de vorige eeuw.

Zijn steun bij zwarte kiezers in South Carolina is al met de helft verkruimeld (van 51 naar 27 procent). Het was geen toeval dat Biden de nederlaag in New Hampshire niet afwachtte en meteen doorreisde naar deze staat. 

Biden geniet in South Carolina nog veel goodwill. De vraag is alleen: hoe diep gaat die steun nog in het stemhokje? Bye bye Biden? Hillary Clinton maakte het al een keer mee in 2008: ze lag mijlenver voor op Obama in de peilingen in South Carolina, tot Obama de eerste voorverkiezing in Iowa won. Toen begon de zwarte steun voor Obama fors aan te zwellen. Obama verpletterde Hillary Clinton in South Carolina, met 55 tegen 26 procent.

Vreemd genoeg scoort de miljardair Tom Steyer vrij hoog in de peilingen van South Carolina. Hij heeft zware inspanningen geleverd om de zwarte kiezers te overtuigen. Hij belooft herstelbetalingen voor de zwarte bevolking, als compensatie voor de honderd jaar van slavernij. Steyer kreeg ook de steun van Johnnie Cordero, het hoofd van de zwarte Democratische partijfractie in South Carolina. In verschillende peilingen staat Steyer op de tweede of derde plaats. 

In een partij en in een land dat steeds diverser wordt, is het noodzakelijk om multiraciale en multi-etnische coalities te bouwen die Trump uit het Witte Huis kunnen verwijderen, zeggen Democratische strategen. In 2016 slaagde Bernie Sanders er moeilijk in om minderheden aan te trekken. Dat is vier jaar later toch anders.

In 2016 won hij amper 14 procent van de zwarte stemmen in South Carolina. Nu peilt hij al een stuk hoger, rond de twintig procent. Sanders was erbij toen Martin Luther King in 1963 zijn beroemde "I have a dream"-toespraak hield op de Mall in Washington.

Zwarte Amerikanen worden eindelijk erkend als een invloedrijk stemblok. Maar zwarte stemmers vormen geen monolithisch blok. Ze vormen ongeveer een kwart van alle stemmen bij de voorverkiezingen. Dat is aanzienlijk (aangezien ze slechts 12 procent van de Amerikaanse bevolking uitmaken). Onder die zwarte kiezers heb je gematigde stemmen en zeer progressieve stemmen. Dat zal ook blijken uit de uitslag dit weekend.

Een Democratische presidentskandidaat heeft naar schatting tussen de 85 en de 95 procent nodig van alle zwarte stemmen om president te kunnen worden. Clinton kreeg 89 procent van de zwarte stemmen in 2016. Trump haalde 8 procent. Obama won, omdat hij niet alleen 95 procent kreeg van alle zwarte stemmen, maar de opkomst was veel en veel hoger dan in de verkiezing met Hillary Clinton. Ze kreeg ongeveer vier miljoen zwarte stemmen minder dan Obama. 

Wie slaagt er dit jaar in om de zwarte kiezer naar de stembus te lokken? De drie zwarte kandidaten zijn al uit de race verdwenen (Deval Patrick, Kamala Harris en Cory Booker). Wie een vicepresident kiest, zal met kleur absoluut rekening moeten houden. Trump probeert intussen ook te knagen aan de zwarte steun voor de Democraten.

Trump scoort lang niet slecht bij bepaalde groepen zwarte kiezers. Ik zie ze soms op zijn rally’s: Blacks for Trump. Als hij ze kan wijsmaken dat de Democraten meer geven om illegale immigranten dan om zwarte Amerikanen, dan kan hij vele tienduizenden zwarte stemmen afpakken van de Democratische kandidaat. Als Trump het relatief beter doet bij zwarten, dan wint hij op 3 november.

In 2016 kwamen een goede 59 procent van alle zwarte kiezers opdagen. Het wordt hen vaak moeilijk gemaakt om te stemmen. Republikeinse staten met veel zwarte kiezers sluiten vaak lokale kiesbureaus, waardoor zwarte kiezers veel verder moeten reizen om hun stemrecht uit te oefenen. Een auto hebben ze vaak niet, de bus rijdt onregelmatig. Stemmen worden ontmoedigd. Voter suppression heet dat hier.

Men zoekt allerhande manieren om de zwarte  opkomst zo laag mogelijk te houden. Niettemin: in de tussentijdse verkiezingen van 2018 waren het voornamelijk zwarte vrouwen die de verkiezing deden kantelen in het voordeel van de Democraten. 

Zwarte kiezers doen er écht toe, en nog niet zo’n klein beetje ook. Enthousiasme bij zwarte kiezers wordt dit jaar een bepalende factor. Hoe méér zwarte kiezers opdagen bij de voorverkiezing in South Carolina, hoe meer succes verzekerd is voor de Democraten. Momentum bij zwarte kiezers wordt dit jaar dus belangrijker dan winnen in Iowa of New Hampshire. De vraag is alleen: zal het enthousiasme ook écht groter zijn? Eerst zien, en dan geloven.

Bekijk hier de reportage van "Terzake":