Europees president Michel houdt vast aan 500 miljard aan subsidies voor lidstaten, brexitfonds van 5 miljard op tafel

Michels voorstel komt er na een eerder voorstel van de Europese Commissie. Verschillende landen uitten nadien kritiek op dat voorstel. Michel probeert hen nu tegemoet te komen, in de hoop alsnog een akkoord te vinden onder de 27 lidstaten.

De Europese Commissie stelde eind mei haar herstelplan "Next Generation EU" voor. Dat plan houdt onder meer in dat de Europese Unie zelf 750 miljard euro wil lenen om de lidstaten financieel te ondersteunen.

Tijdens de coronacrisis hebben alle landen namelijk erg veel geld moeten uitgeven om de zwaarste gevolgen van de crisis op te vangen, bijvoorbeeld om werkloosheidsuitkeringen te betalen, bedrijven te steunen of de gezondheidszorg te versterken. Om te voorkomen dat arme landen die veel schulden hebben door de coronacrisis nog meer moeten gaan lenen en hun schuldenlast zo nog vergroten, wil de Europese Unie zelf geld lenen en dat dan onder de lidstaten verdelen.

De Europese Commissie stelt voor om van dat geleende geld 500 miljard euro in de vorm van subsidies aan de lidstaten te geven. 250 miljard zou in de vorm van leningen toegekend worden. Dat geld moet later dan terugbetaald worden. De Europese Commissie stelde ook een verdeelsleutel op om te bepalen hoeveel geld uit het fonds elke lidstaat zou krijgen.

Het voorstel van de Commissie kan op goedkeuring rekenen van enkele grote lidstaten zoals Frankrijk en Duitsland. Het gaat zelfs verder dan zij aanvankelijk hadden voorgesteld. Maar een aantal landen kan er zich niet in vinden, vooral de vier zogenoemde "zuinige" landen: Nederland, Denemarken, Zweden en Oostenrijk. Zij vinden dat de lidstaten vooral geld in de vorm van leningen moeten krijgen en minder subsidies.

De vier verwachten ook iets in de plaats. Lidstaten moeten eerst economische hervormingen doorvoeren alvorens ze geld kunnen krijgen. Ze verwijten vooral zuiderse landen als Italië en Spanje te weinig te doen om hun economie weer op gang te krijgen. Die landen zomaar een zak geld geven, zonder dat daar iets tegenover staat, vinden ze slecht beleid.

Tot slot verzetten de vier (maar ook andere landen) zich tegen de verdeelsleutel die de Commissie heeft uitgewerkt. Dat landen waar de economie het minst getroffen is toch tientallen miljarden euro's zouden ontvangen, zoals Polen bijvoorbeeld, gaat er bij hen niet in.

Over de omvang van het fonds, 750 miljard euro, zou er wel een consensus zijn.

• Wat de meerjarenbegroting (2021-2027) betreft, stelt Michel een budget van 1.074 miljard euro voor. Dat is een lager bedrag dan de Commissie in mei voorstelde en ook een lager bedrag dan Michel zelf eerder dit jaar naar voren schoof, maar een iets hoger bedrag dan de "zuinige" landen hadden voorsteld.
• Charles Michel volgt in zijn compromisvoorstel de plannen van de Commissie om 500 miljard euro via subsidies te verdelen en 250 miljard via leningen. "Ik heb respect voor alle gevoeligheden, maar ik volg hier het voorstel van de commissie, want de hoge schulden die sommige landen hebben, vormen niet alleen een gevaar voor die landen, maar ook een gevaar voor de interne markt", legt Michel uit. Hij wijst erop dat dit een voorstel is en de onderhandelingen zullen uitmaken waar uiteindelijk geland wordt.
• Om de tegenstribbelende landen toch over de streep te trekken, koppelt Michel verschillende voorwaarden aan de meerjarenbegroting en het herstelfonds of scherpt eerdere voorstellen daaromtrent aan. Zo moeten de lidstaten een nationaal herstelplan opstellen, dat door de EU geëvalueerd zal worden. Lidstaten zouden pas na goedkeuring geld kunnen ontvangen. Niet alleen de Commissie maar ook de Europese Raad (de lidstaten dus) zal bij die evaluatie betrokken worden, zowel bij de evaluatie van het plan zelf als bij de evaluatie van de implementatie van het plan.
• Andere voorwaarden zijn respect voor de rechtsstaat en de Europese waarden. "We zijn niet van plan onze ogen daarvoor te sluiten", verzekert Michel. "Er zal een sterke link zijn tussen de fondsen en het respect voor de rechtstaat." De nationale plannen zullen ook moeten focussen op de strijd tegen de klimaatverandering.
• Wat de verdeelsleutel betreft, benadrukte Michel dat het geld in de eerste plaats naar die landen moet gaan die het zwaarst door de coronacrisis zijn getroffen. Om de kritiek tegemoet te komen dat minder getroffen landen als Polen toch veel geld zouden krijgen, zou in het voorstel van Michel 70 procent van de fondsen op basis van het verleden worden toegekend (bijvoorbeeld de werkloosheid in de periode 2015-2019). 30 procent zou worden toegekend op basis van de impact van de coronacrisis op de economie van de lidstaat.
• Wat de terugbetaling van de leningen betreft, wil Michel daar al mee starten in 2026, twee jaar eerder dan in het voorstel van de Commissie. Dat zal voldoende druk leggen op de lidstaten om tijdig zelf nieuwe inkomsten te zoeken, aldus Michel.
• Tot slot stelt Michel ook voor om een brexitreserve van 5 miljard euro aan te leggen, om de lidstaten die het meest door de brexit worden getroffen, te steunen. Onder andere ons land had daarop aangedrongen.

Michel heeft volgende week, op 17 en 18 juli, een Europese top belegd in Brussel. Het wordt meteen de eerste "fysieke top" sinds de coronacrisis. Tot nu werd via videovergaderingen overlegd.

De voorbije weken vonden al verschillende bilaterale gesprekken plaats tussen Michel en onder meer de Nederlandse premier Mark Rutte, maar ook tussen regeringsleiders onderling. Het voorstel van Michel zal de komende dagen - in aanloop naar de top - en ook tijdens de top zelf besproken worden.

Het is Michels bedoeling en hoop dat er op die top een akkoord bereikt wordt over de meerjarenbegroting en het herstelfonds. Maar de kans is reëel dat een extra top nodig zal zijn om tot een akkoord te komen.

Bekijk hieronder ook het verslag van "Terzake" over het Europese herstelplan:

Bekijk hieronder de toelichting door Willem Van Mullem: