"De oorlog was niet zo erg als corona in het rusthuis": beklijvende getuigenissen over coronachaos in de woonzorgcentra

De Vlaamse Ombudsdienst sprak met 45 anonieme getuigen over de toestand in de woonzorgcentra tijdens de coronacrisis. Het rapport daarvan kreeg de titel "stemmen uit de stilte" en werd besproken in het Vlaams Parlement. Die stemmen schetsen een bijzonder droevig beeld van wat zich in bepaalde woonzorgcentra heeft afgespeeld, zeker in het begin van de crisis. Chaos is een kernwoord, schrijft de Ombudsdienst.

"De woonzorgcentra, een vergeten front", vat een medewerker het samen. Een directeur vult aan: "Helemaal aan het begin hebben wij een besmetting gekregen in huis. Dat is een storm geworden waarvan we niet beseften wat op ons afkwam. We hebben veel te veel bewoners verloren. En het is heel erg moeilijk geweest omdat we blind moesten werken."

De woonzorgcentra bleken niet goed voorbereid te zijn op de gezondheidscrisis, vertellen verschillende getuigen. Zo waren er in het begin niet genoeg schorten en mondmaskers en bewoners konden amper getest worden op corona. Sommigen vrezen dat voor bepaalde richtlijnen vooral rekening werd gehouden met die tekorten. "Sommige collega's begonnen op eigen initiatief mondmaskers te dragen. Maar ze werden hierover aangesproken. Het mocht niet. Later moest het dan ineens."

Een directeur klaagt ook over "steeds veranderende richtlijnen". "Dat gaf bij medewerkers heel veel twijfel en onzekerheid. Ook een schuldgevoel van Hebben we het gisteren dan niet goed gedaan?" 

Het personeelstekort is al langer een probleem in de woonzorgcentra. In de coronacrisis liet zich dat zeer duidelijk voelen. "Een bewoonster zat in haar onderbroek te huilen op de gang. Haar arm lag in het gips. 'Ik wacht al zo lang tot iemand me helpt aankleden. Er is hier niemand die tijd heeft en het is bijna middageten.’ Ik kwam duidelijk als geroepen", vertelt een vrijwilliger.

Sommige getuigen geven aan dat woonzorgcentra paniek of een slechte naam probeerden te vermijden. "We mochten tegen de buitenwereld niet zeggen of er covid-positieven waren om geen slechte naam te krijgen.” "Om paniek te vermijden, hebben we in het begin alleen de familie van covid-positieven verwittigd en niet alle familieleden.” Een directeur is zeer kritisch voor de politiek. "Als het overstroomt, staan ze met hun botten in het water. Maar ik heb hier geen politieker gezien.”

(lees verder onder video)

De manier waarop sommige rusthuisbewoners zijn gestorven, heeft duidelijk diepe littekens achtergelaten bij medewerkers en familie. "Er is nooit nog bezoek bij de bewoner kunnen komen, behalve toen de palliatieve sedatie gebeurde: 2 personen mochten een half uur blijven, maar dan nog was de bewoner niet overleden. Op dat moment lag er al een lijkzak onder, zodat die snel kon toegeritst worden zonder nog verdere besmetting te riskeren. De bewoner wist dat ze alleen was en stervende en ze voelde zich ook heel alleen. Het was voor mij een heel moeilijk moment", vertelt een zorgkundige.

Om het coronavirus zo veel mogelijk buiten de rusthuizen te houden en sterfgevallen te vermijden, plaatste de Vlaamse regering de woonzorgcentra in maart in lockdown. Bewoners konden geen bezoek van hun familie meer ontvangen. Zowat alle professionele getuigen geven aan dat het isolement wel nodig was, maar dat het te lang heeft geduurd. "De eerste weken konden de meeste mensen er wel mee om. Maar hoe langer de lockdown duurde, hoe meer je zag dat de mensen als bloemen verwelkten. Ze werden stiller en aten minder."

Bij een volgende coronagolf moet dat anders aangepakt worden, klinkt het. "Als je oud bent, dan weet je dat je jaren en zelfs dagen geteld zijn. Je gezondheid is altijd belangrijk, maar het belangrijkste is dat je je kinderen kan zien en dat je ze nog eens goed kan vastpakken. Als ze dat afpakken, ga je eigenlijk liever dood", vertelt een bewoner.

Bekijk de getuigenissen die de Vlaamse Ombudsdienst verzamelde: