Ambitieuze Commissievoorzitter von der Leyen: "De toekomst zal zijn wat wij ervan maken"

De coronapandemie mag de Europese Unie, net als de rest van de wereld, dan wel in een wurggreep houden, ze is ook een opportuniteit om een betere wereld op te bouwen, stelde Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen in haar beleidsverklaring voor 2020, in het Europees Parlement in Brussel. Haar eerste beleidsverklaring en een lange ook.

Von der Leyen zette de plannen van de Commissie uiteen om zo'n betere wereld te creëren, een "wereld waar wij in willen leven, een sterkere wereld, een gezondere wereld en een meer respectvolle wereld". "De toekomst zal zijn wat wij ervan maken. Europa zal zijn wat wij willen dat het is." 

Hoewel de Europese Unie weinig bevoegdheden heeft op vlak van gezondheid, deed ze tijdens de coronapandemie meer dan ooit tevoren, benadrukte von der Leyen. Dat pad moet verder bewandeld worden, "de Europese Unie moet een sterkere Europese gezondheidsunie worden". Bestaande programma's en agentschappen moeten daarom versterkt worden en von der Leyen kondigde ook de oprichting van een nieuw biomedisch onderzoeksagentschap aan  om in de toekomst beter op crisissituaties te kunnen reageren.

Maar de Europese Unie moet ook een sterkere economische en monetaire unie worden, vindt von der Leyen. Een unie ook die werknemers en bedrijven beschermt. Een unie waarin geen plaats is voor dumpinglonen. "De waardigheid van werk moet heilig zijn." De Commissie zal daarom een wettelijk kader voor minimumlonen creëren. Om de eenheidsmarkt een "boost te geven" wil von der Leyen een "volledig functionerende Schengenzone met vrijheid van beweging". De Commissie werkt daarover aan een strategisch plan.

Om te slagen in de grote groene droom van de Commissie - in 2050 van Europa het eerste klimaatneutrale continent maken - stelt von der Leyen voor om de uitstoot van CO2 tegen 2030 niet met 40 procent te verminderen, zoals eerder is afgesproken, maar met 55 procent.

"We moeten sneller en beter handelen. Sommigen zullen dit te veel vinden, anderen te weinig", maar von der Leyen is ervan overtuigd dat het de EU echt op weg zal zetten naar klimaatneutraliteit in 2050 en de EU zal helpen om de doelstellingen van het klimaatakkoord van Parijs te halen. "En als anderen ons volgen, kunnen we de klimaatopwarming onder de 1,5 graden Celcius houden."

Europa moet het voortouw nemen, benadrukte von der Leyen. "We moeten leiden! We willen leiden!" Europa heeft de expertise, de technologie en de investeringen, "maar we zullen in deze transformatie niemand achterlaten", voegde ze eraan toe. Tegen de zomer van 2021 is de Commissie van plan om alle klimaatwetgeving te herzien en ze "geschikt te maken voor 2050". Bijna 40 procent van het herstelfonds Next Generation EU zal gebruikt worden om klimaatmaatregelen te financieren.

De Europese Commissie werkt ook aan een "gemeenschappelijk plan voor een digitaal Europa". Ook hierin moet Europa een leidende rol nemen, "want anders bepalen anderen de standaarden voor ons". Nieuwe, duidelijke Europese wetgeving moet het gebruik van data en artificiële intelligentie reguleren. De Commisie droomt van een "nieuwe, veilige digitale identiteit" voor alle Europese burgers, gebaseerd op in Europa ontwikkelde technologie. Europa's "digitale soevereiniteit" noemde von der Leyen het.

De Europese Unie mag echter niet alleen binnen haar grenzen kijken, von der Leyen benadrukte ook het belang van multinationale samenwerking met andere partners. "We zien vandaag dat landen ofwel uit onze multinationale instituties stappen, ofwel die instituties gijzelen voor hun eigen belangen. Geen van deze wegen zal ergens toe leiden", waarschuwde ze.

"We moeten onze multinationale systemen veranderen door ze om te vormen, niet door ze af te breken." De EU zal daarom haar verantwoordelijkheid nemen in de hervorming van de Wereldgezondheidsorganisatie en de Wereldhandelsorganisatie, twee organisaties binnen de Verenigde Naties die de laatste tijd veel kritiek kregen.

Wat de migratiecrisis betreft, weer volop in de schijnwerpers door de brand in het migranten- en vluchtelingenkamp van Moria op het Griekse eiland Lesbos, kondigde von der Leyen aan dat de Commissie volgende week met een nieuw "migratiepact" naar buiten komt. Levens redden op zee, een onderscheid maken tussen zij die kunnen blijven en zij die dat niet mogen, de aanpak van mensensmokkel, legale routes creëren voor migranten en een betere integratie van nieuwkomers, zullen daarin centraal staan.

"De beelden in Moria zijn een pijnlijke herinnering aan de nood om samen te werken", zei von der Leyen. Samen met Griekenland werkt de Europese Commissie aan een plan om een nieuw kamp voor asielzoekers te bouwen op Lesbos. Daarnaast zal de Commissie Griekenland ook te hulp schieten in de asielprocedure en wil ze de omstandigheden waarin asielzoekers op de afwikkeling van die procedure wachten, verbeteren. Maar, zo benadrukte ze, als wij als commissie rechtopstaan in deze crisis, moeten alle lidstaten rechtopstaan.

Von der Leyen kondigde tot slot een actieplan aan tegen alle vormen van haat en racisme. Of het nu gaat om racisme, gender, religie of geaardheid, "haat is haat", klonk het. Ze verwees daarbij ook even naar het carnaval van Aalst, "waar antisemitische carnavalsstoeten door onze straten paraderen". De Commissie wil alle wetgeving over racisme en (on)gelijkheid tegen het licht houden en die "versterken waar er gaten zijn". De Commissie zal ook voorstellen om de Europese lijst met misdaden uit te breiden met alle vormen van haatmisdrijven en haatuitspraken. Er komt ook een Europese antiracismecoördinator.

Aan het eind van haar toespraak haalde von der Leyen nog uit naar Rusland, Wit-Rusland en Turkije, respectievelijk wegens de vergiftiging van de Russische oppositieleider Aleksej Navalny, de repressie van vreedzaam protest tegen frauduleuze verkiezingen en de agressie tegen lidstaten Griekenland en Cyprus. 

Aan "oude vrienden" droeg ze op om "opnieuw te beginnen", verwijzend naar de moeilijke relatie met de Amerikaanse president Donald Trump en de maar niet ophoudende brexitperikelen met het Verenigd Koninkrijk. Al maakte ze de Britse regering duidelijk dat een door het Europees Parlement en Britse parlement geratificeerd akkoord niet eenzijdig veranderd kan worden, verwijzend naar de plannen van de Britse regering om bepaalde afspraken in het uitstapakkoord terug te draaien.

Ze gooide er een uitspraak van de voormalige Britse premier Margaret Thatcher achteraan, op het einde van haar carrière niet bepaald de meest Eurovriendelijke politica: "Groot-Brittannië verbreekt geen verdragen. Het zou slecht zijn voor Groot-Brittannië, slecht voor onze relaties met de rest van de wereld en slecht voor elk ander handelsakkoord in de toekomst."

Bekijk hieronder het verslag uit "Het Journaal":

Bekijk hier de uitleg van Rob Heirbaut in "Het Journaal":