Had stuwmeer in Eupen eerder laten leeglopen verschil gemaakt? "Wellicht wel, maar situatie was ongezien"

Het dodental van de overstromingsramp staat momenteel op 37. In de gemeenten langs de rivier de Vesder - Verviers, Pepinster, Chaudfontaine en Luik - is de menselijke tol het hoogst. Mogelijk speelde de stuwdam in Eupen daar een rol in. Op het hoogtepunt van de uitzonderlijke regenval, vorige week woensdag, gingen de luiken van het stuwmeer open. In totaal bevat het meer 25 miljoen kubieke meter water.  

Sommige experten, zoals de Luikse energieprofessor Damien Ernst, stellen dat de Waalse overheid een fout heeft gemaakt. Als het stuwmeer een paar dagen vroeger was opengezet, zou er een grotere buffer geweest zijn. De Waalse minister van Klimaat en Infrastructuur, Philippe Henry (Ecolo), verdedigt zich tegen die kritiek: "We hebben nooit het stuwmeer laten leeglopen, want we konden niet nog meer opvangen. De berekening was gemaakt volgens het somberste scenario. Dat was 60 tot 150 millimeter water en die hoeveelheid kon de dam tegenhouden. Helaas viel er meer dan 200 millimeter in 24 uur, waardoor het stuwmeer op een bepaald moment vol was." De Waalse regering heeft vandaag de opdracht gegeven tot een onderzoek naar de gang van zaken. 

Bekijk hier de reportage over de stuwdam in Eupen uit "Terzake". Lees daarna verder.

Patrick Willems, professor hydrologie en rivierkunde aan de KU Leuven, beaamt dat de ramp kleiner had kunnen zijn. "Als je berekent wat er gevallen is en kijkt naar de concrete impact, had men met iets efficiëntere sturing van het meer heel wat schade kunnen voorkomen", stelt hij in "Terzake". "Zeker in de strook van Eupen tot Verviers had men lokaal overstroming kunnen vermijden."

Toch zijn er een aantal belangrijke kanttekeningen volgens de professor. "Stuwmeren dienen eigenlijk om water te verzamelen. Het stuwmeer van Eupen is het grootste waterreservoir van het land en dient vooral voor drinkwaterproductie. Dat betekent dat een ruim gebied rond het stuwmeer hiermee voorzien wordt van drinkwater. Het dient dus niet voor overstromingsbeheersing. Als er heel veel regen wordt voorspeld, zou men daar wel op kunnen anticiperen via het meer. Dat kan door het peil te laten zakken, extra buffercapaciteit te creëren en op die manier de impact afwaarts te beperken."

Bekijk hier het volledige interview met professor hydrologie Patrick Willems in "Terzake". Lees daarna verder. 

Bovendien gaat het om een ongeziene situatie, aldus Willems. "Als je het stuwmeer moet legen, duurt dat enkele dagen. Je kan dat niet op enkele uren doen. Je moet op voorhand beslissen en handelen. Een paar dagen voor de overstroming waren de neerslagvoorspellingen nog zeer onzeker. Ik heb ze zelf ook bekeken. Men had inderdaad geen 200 millimeter op 24 uur voorspeld. Het was eerder 50 à 100 millimeter. Dat maakt dat je moet beslissen op basis van zeer onzekere informatie."

Daarnaast heeft een stuwmeer preventief laten leeglopen mogelijk andere gevolgen. "Stel dat men het stuwmeer voor een deel had laten leeglopen en de regenval was uiteindelijk toch niet zo heftig. Als dat gevolgd zou worden door een heel droge periode, zou er een drinkwatertekort ontstaan zijn. Dan zou men ook kritiek gehad hebben. Je moet dus altijd risico’s afwegen", vertelt Willems.

Ook het EFAS (European Flood Awareness System), dat ruwe voorspellingen over grote Europese waterlopen maakt, zat ernaast. "Als we kijken naar vorige week woensdag waren de piekdebieten langs de Maas in Luik tussen de 3.000 en 3.500 kubieke meter per seconde", zegt Patrick Willems. "De voorspellingen van EFAS spraken over 50 procent kans op een debiet tussen 1.000 en 2.000 kubieke meter per seconde en een kleinere kans op 3.000 of hoger. Het EFAS-systeem is vaak niet zo betrouwbaar op lokale schaal. Daarom hebben regio’s zoals Vlaanderen en Wallonië hun eigen voorspellingssysteem. Dat is veel nauwkeuriger op de schaal van individuele rivieren."

Willems kaart nog aan dat er een gebrek is aan coördinatie wat beslissingen over overstromingsgevaar betreft. "Net omdat de stuwmeren voor iets anders dan overstromingsbeheersing worden gebruikt, worden ze beheerd door eigen beheerders. Voor beslissingen over overstromingsgevaar heb je waterloopbeheerders en dat is een andere instantie. Er is nood aan veel meer afstemming tussen de verschillende partijen. Ook heeft een situatie met zoveel regenval op korte tijd in de zomer nog nooit eerder plaatsgevonden. Uiteraard zou men anders gehandeld hebben als er was geweten hoeveel regen er exact zou vallen."

Terwijl het stuwmeer van Eupen pas heel laat werd geopend, werden opvallend genoeg de twee stuwmeren van Robertville en Bütgenbach wel preventief en geleidelijk leeggemaakt. Die meren worden als waterkrachtcentrale uitgebaat door het bedrijf Engie Electrabel.